Een stadhuis met een uiterlijk dat doet denken aan een kasteel, je vindt het in Vianen.
Kenmerkende kantelen
Het stadhuis is gebouwd in 1425. Het kreeg aan de voorzijde een markthal en aan de achterzijde een grote vergaderzaal waar ook recht werd gesproken. De jaren daarna is veelvuldig gesleuteld aan het gebouw. Het stadhuis startte oorspronkelijk bescheiden, met 1 laag, daarboven een kap en een trapgevel. Maar al in 1473 ondergaat het een complete metamorfose. Het wordt met maar liefst 6 meter verhoogd, krijgt een gigantische natuurstenen gevel, waterlijsten en gotisch maaswerk (stenen versiering in de boog van een gotisch venster). En natuurlijk de kenmerkende kantelen. Toen nog zeven stuks.
Maar het gebouw wordt daarna alsmaar verwaarloosd. In de 18e eeuw verkeert het gebouw (weer) in slechte staat en wordt grootschalig gerestaureerd. Maar dit gebeurt zo rigoureus dat zelfs de kantelen verdwijnen! Pas jaren later, in 1960 om precies te zijn, wordt de gevel grotendeels gereconstrueerd en komen er weer kantelen op het gebouw. Nu slechts vijf, maar het kenmerkende uiterlijk is helemaal terug.
Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen. De ambtenaren van Vianen gaan verhuizen naar Leerdam, het is nog niet bekend welke bestemming het gebouw krijgt.
De 19e-eeuwse Westerkerk in Utrecht is omgetoverd tot gaaf hotel met café, restaurant en bar.
De monumentale Westerkerk stamt uit 1891. Rond de Utrechtse Domtoren stonden in die tijd meerdere kerken. Letterlijk in alle windrichtingen. De Westerkerk was er één van. En nu heeft de kerk een metamorfose ondergaan en schittert als hotel. De kerkbanken en kansel zijn weggehaald, maar het orgel heeft zijn prominente plek behouden. Het is niet voor niets rijksmonument. Het instrument uit 1813 van Georg Heinrich Quellhorst wordt gezien als meesterwerk. Je kunt het bewonderen in het restaurant.
Eerlijk is eerlijk, als je buiten staat, verwacht je niet in zo’n stijlvolle ruimte terecht te komen. Je wordt compleet overdonderd door de mooie leeszaal van de bibliotheek.
De leeszaal in de centrale ruimte van de bibliotheek beslaat acht terrassen. Leuk zijn de nissen hierlangs waar je een deel van de collectie vindt. Aan het gebouw valt verder de immense gevel op waar 24.000 (!) aluminiumbollen zijn aangebracht. Ze verwijzen naar het schild van Sint-Joris dat ook in het gemeentewapen zit. Overigens huist achter de gevel niet alleen de bibliotheek, maar bijvoorbeeld ook het archief en de kunsthal KAdE.
Het Huisje van Sluijmer is een hypermodern gebouw van staal en glas, midden in het historische centrum van Utrecht.
Het huisje
Het huis staat op een stukje grond van maar drie bij vijf meter en is toch 117 vierkante meter groot. De kamers zijn verspreid over zeven verdiepingen en om te voorkomen dat je je een breuk loopt, zijn er twee keukens, twee badkamers en op drie verdiepingen toiletten. Helemaal bovenin zit de slaapkamer waar je door het glazen plafond de sterren kunt zien. Omdat het huis zo klein is, heeft de architect ook de meubels in het ontwerp meegenomen. Precies passend: een eettafel met stoelen in de keuken, een bed in de slaapkamer, een bureau in de werkkamer. Meer plek is er niet, dus alles ligt vast. Onder het huis zit werfkelder (van maar liefst 55 m2) waarin de woonkamer is gemaakt, daar kijk je door de glazen pui uit op de Drift.
Geliefd of niet?
Het heeft wel een tijd geduurd voordat het huis er stond. Toen in 1940 op deze hoek een huis werd afgebroken, mocht er tientallen jaren niet gebouwd worden omdat de gemeente plannen had. Toen die uiteindelijk niet doorgingen, kwam het architectenbureau Sluijmer en Van Leeuwen met een plan: het wilde op het kleine stukje grond een modern huis bouwen. Omwonenden waren niet meteen enthousiast: een een huis van staal en glas in deze mooie straat met historische huizen? En zo ontstond een jarenlange juridische strijd. Lang verhaal kort, in 2002 gaf de Raad van State toestemming om het moderne pand neer te zetten. Overigens kreeg het huis later wel waardering: in 2003 ontving architectenbureau de AD/UN Publieksprijs.
Hij heeft de twijfelachtige eer om de meest gesloopte architect van Nederland te zijn. Maar het woonhuis dat Sybold van Ravesteyn voor zichzelf maakte, is gelukkig nog te bewonderen. Je ziet goed aan zijn huis dat hij spoorwegarchitect was. Je kunt het museumhuis bezoeken met een leuke audiotour, en er zelfs overnachten.
Achtergrond
De gebouwen van de architect werden overigens niet gesloopt omdat ze lelijk of slecht gebouwd waren. Hij had gewoon de pech om vooral praktische gebouwen te ontwerpen die na verloop van tijd gewoon niet meer zo praktisch waren. Zoals de vele stations die hij voor de spoorwegen ontwierp. Een uitzonderlijk gebouw dat wel bewaard is gebleven, is de Inktpot. Voor dit grootste bakstenen gebouw van Nederland maakte Van Ravesteyn de constructie (hij was oorspronkelijk ingenieur). Ook dierentuin Blijdorp in Rotterdam heeft – welverdiend – de tand des tijds doorstaan.
Architectuur Huis Van Ravesteyn
Aan de buitenkant doet Huis Van Ravesteyn uit 1932 wel een beetje denken aan een charmant stationnetje van die tijd. De architect wilde geen standaardhuis en werd met zijn ontwerp zowel geliefd als verguisd. Oorspronkelijk was de architect namelijk aanhanger van Het Nieuwe Bouwen, dus moderne gebouwen van beton, staal en glas. Maar ook: recht, strak en zonder tierelantijntjes. En dit laatste liet Van Ravesteyn duidelijk los… Geïnspireerd door een reis naar Italië werd hij namelijk liefhebber van krulligere lijnen, ronde ramen en – helemaal illustratief- vreselijk kitscherig porselein. Bij het publiek maakte dit alles hem geliefd, maar veel modernistische architecten moesten niets hebben van deze vrije, speelse bouwstijl.
Dat Sybold van Ravesteyn spoorwegarchitect was, zie je duidelijk terug aan de inrichting van de woning. Zo zit al het meubilair vast aan de muren – net als in de trein – heeft het bureau opstaande randjes zodat je pennen er niet vanaf vallen en gaat de wc-deur naar binnen open (en past maar net). De plinten, kozijnen en de trapleuning zijn zelfs gemaakt in de werkplaats van de spoorwegen. En de leuke, gele bakstenen hebben we ook te danken aan de NS. De woonkamer is een combinatie van studeerkamer, eethoek en zithoek. Zo’n grote, open ruimte was revolutionair in die tijd. En doet denken aan het huis van zijn goede vriend Gerrit Rietveld dat in dezelfde straat staat, het Rietveld Schröderhuis. Overigens is bijna alles in Huis Van Ravesteyn nog origineel, van het servies tot de passer waarmee hij zijn gebouwen ontwierp. De architect wist namelijk al vrij snel dat hij zijn woning wilde achterlaten als museum.
Je kunt tijdens je bezoek de audiotour volgen waarin je alle ins & outs te horen krijgt over de woning. Ook is het huis enkele weken per jaar te huur als Monument en bed.
Het beroemde Rietveld Schröderhuis is een meesterwerk van Gerrit Rietveld voor de geheime liefde van de architect, Truus Schröder. Ze hadden allebei uitgesproken, slimme ideeën en dat zie je duidelijk terug in het huis. Je kunt een leuke audiotour volgen door het bijzondere huis dat het zelfs heeft gehaald tot de Werelderfgoedlijst.
Architectuur Rietveld Schröderhuis
Het Rietveld Schröderhuis uit 1924 is het eerste complete woonhuis dat de bekende architect ontwerpt. De woning wordt gezien als het architectonisch hoogtepunt van De Stijl waar Rietveld lid van is. Het motto van deze kunstenaarsgroep: goede kunst is recht en hoekig en heeft alleen primaire kleuren. En dit zie je dan ook duidelijk terug.
Het Rietveld Schröderhuis zit heel slim in elkaar en heeft de meest leuke, praktische oplossingen. De bovenverdieping bijvoorbeeld is één grote kamer (afgezien van de badkamer en het toilet) maar met een systeem van verschuifbare wanden kun je hier aparte kamers van maken. De brievenbus is van glas, waardoor je meteen ziet of er post ligt, en de keuken heeft een boodschappenluik naar buiten. En het mooiste gebaar van Rietveld: in de slaapkamer zie je een piepkleine lade voor het kammetje van Truus, zodat ze daar nooit meer naar hoeft te zoeken. Verder zullen je de grote ramen opvallen, die overigens volledig open kunnen want contact met buiten is erg belangrijk. Ook maakt Rietveld al het interieur zelf, dus je ziet bijvoorbeeld zijn beroemde rood-blauwe stoel en zigzagstoel.
Rietveld en Schröder
Mevrouw Schröder heeft overigens zelf ook eigenzinnige ideeën die je terugziet in het ontwerp. Ze wil namelijk “leven en niet geleefd worden” en dit betekent sowieso een sobere woning. En ze wenst zoveel mogelijk op de eerste verdieping te wonen, want daar heeft ze een mooi uitzicht over het polderlandschap (dat er toen nog was, nu kijk je uit op een viaduct…). Bovendien voelt ze zich beter als ze “los van de grond komt”.
De verstandhouding tussen architect en opdrachtgeefster – net weduwe – blijft overigens niet zakelijk. Ze krijgen een relatie en op het moment dat Rietveld’s vrouw overlijdt, trekt hij bij Truus in en blijft er wonen tot zijn overlijden.
Je kunt een leuke audiotour doen door het huis. Wel laten ze maar 12 bezoekers tegelijk naar binnen, dus reserveer (ruim) van tevoren. Tijdens je bezoek krijg je ook een demonstratie van de ingenieuze schuifbare wanden waardoor de woning steeds anders ingedeeld kan worden.
Dankzij de imposante hal met prachtige bakstenen bogen lijkt het wel of je binnenkomt in een kathedraal. Het voormalige postkantoor uit 1924 werd omgetoverd tot bibliotheek. Je kunt een leuke rondleiding volgen door de bibliotheek.
Gebouw bibliotheek Neude
Het is moeilijk voor te stellen als je de huidige servicepunten ziet, maar vroeger moesten postkantoren grandeur uitstralen. En dat doet die van het Utrechtse postkantoor nog steeds, maar nu als bibliotheek. Er zijn bijna duizend boekenkasten en meer dan driehonderd studieplekken, en je vindt er ook een filmzaal, theater en eetbar.
Bij binnenkomst stap je meteen in de grandioze hal met zijn paraboolvormige bogen van gele baksteen. De architect, Joseph Crouwel, nam het Rotterdamse postkantoor als voorbeeld, koos voor een ontwerp in Amsterdamse Schoolstijl en maakte een Gesamtkunstwerk van het gebouw. Oftewel, je kijkt er je ogen uit. Vooral leuk zijn de details die verwijzen naar het postkantoor, zoals de stenen postduiven, maar ook de giraffehalzen met posthoorns die als boegbeelden van vikingschepen uit de wand komen. En niet te missen, de zwarte beelden in art-decostijl van Hendrik van den Eijnde. Deze mensfiguren stellen de werelddelen voor en symboliseren de gedachte dat post mensen en landen met elkaar verbindt (het beeld in het midden stelt Handel en Welvaart voor, maar dat is vooral gemaakt om aan een even aantal te komen). Overigens hebben de Utrechters de beelden – en de leeuwen bij de ingang – betaald, omdat het budget op was: crowdfunding avant la lettre.
Let in de toch al opvallende publiekshal ook op de gave klok, gemaakt door de Porceleyne Fles uit Delft. Maar niet alleen in de hal word je verrast door mooie kunst en leuke details. Loop ook zeker langs het ‘Testbeeld’ bij de roltrap, het ‘Alfabet’ in het trappenhuis en het ‘Boekenhuis’ op de kinderafdeling. Of lekker duurzaam, de fietsen om je mobiel mee op te laden op de mooie studiezolder.
Dit is het grootste bakstenen gebouw van Nederland! Vanwege zijn vorm vooral bekend als De Inktpot. Het gebouw uit 1921 is al helemaal uniek omdat er een ufo op het dak ligt.
Gebouw De Inktpot
Eind 1918 krijgt George van Heukelom de opdracht om een nieuw kantoor voor de spoorwegen te ontwerpen. Hij werkt dan al een tijd voor de spoorwegmaatschappij en heeft al wat stationsgebouwen ontworpen. De architect raakt steeds meer geïnspireerd door Berlage en zijn rationalisme en dat zie je aan de Inktpot duidelijk terug. Bijvoorbeeld door de ritmische gevels en de gebruikte, traditionele bouwmaterialen. Vanwege de Eerste Wereldoorlog zijn bouwmaterialen schaars, maar daar gat Van Heukelom creatief mee om. Zo gebruikt hij voor de fundering 21 kilometer aan oude spoorstaven. Zijn werkgever helpt ook een handje mee want de NS koopt namelijk twee steenfabrieken, een houtbedrijf, drie schepen en een Limburgs bos (alsof het niets is). Zij leveren vooral hout, en natuurlijk bakstenen want je wordt niet zomaar het grootste gebouw van baksteen: het zijn er 22 miljoen!
Ufo
Het was je misschien al opgevallen: er ligt op een grote ufo op het dak van de Inktpot. Die zat niet in het originele ontwerp. Het kunstwerk werd toegevoegd tijdens het festival Panorama 2000, waarbij verschillende kunstwerken door heel Utrecht waren te zien. De ufo werd ontworpen door Marc Ruygrok, en was het enige kunstwerk dat na het festival mocht blijven; het werd gekocht door Prorail.
Buurpanden Inktpot
Officieel heet de Inktpot overigens Hoofdadministratiegebouw III. Oftewel…naast dit derde administratiekantoor van de NS waren er nog twee. En die zie je vlak naast de Inktpot. Vooral Hoofdgebouw IIuit 1895 is prachtig. Het heet officieel Tulpenburgh en is ontworpen in uitbundige neorenaissancestijl door Jacob Frederik Klinkhamer. Gebouw I en II zijn via een voetgangersbrug met elkaar verbonden.
De Inktpot bezichtigen
Adres: Moreelsepark 3, 3511 EP Utrecht
Het gebouw is in gebruik van ProRail en alleen van buiten te bezichtigen. Soms is de Inktpot te bezoeken op Open Monumentendag.
Kasteel de Haar is een waar sprookjeskasteel uit de 19e eeuw dat van binnen werkelijk over de top is gedecoreerd. Het grootste kasteel van Nederland is dus zeker een bezoek waard. In elk vertrek staan vrijwilligers klaar om je mee te nemen in het verhaal van het kasteel.
Geschiedenis kasteel De Haar
Het grootste kasteel van Nederland is in 1892 gebouwd met het fortuin van de ongekend rijke Hélène de Rothschild. Even daarvoor is Hélène tijdens een gemaskeerd bal als een blok gevallen voor de (mocht je ’t je afvragen, als Hercules met knots verklede) baron Etienne van Zuylen. Ze besluiten zijn geërfde, totaal vervallen 14e-eeuwse kasteel te herbouwen in middeleeuwse stijl. De toen al beroemde Pierre Cuypers ontwerpt het kasteel en maakt er een waar sprookjeskasteel van. Vooral binnen weet je niet wat je ziet, je komt terecht in een soort kathedraal overladen met beeldhouwwerk, wandbekledingen, kunstwerken en meer. Alles is even bombastisch, want volgens de architect was het middeleeuwse ideaal: veel details en nergens een witte muur.
Maar de uitgesproken neogotische smaak van Cuypers komt niet echt overeen met die van de vrouw des huizes. Tot groot verdriet van de architect laat zij haar slaapkamers uitvoeren in wit en bestelt ze standaardmeubels, terwijl beneden alles met de hand is gemaakt! Cuypers zal wel zijn ontploft, want het is niet de makkelijkste zo schijnt. Zelfs het châtelet naast het kasteel -ontworpen door zijn zoon Jos! – kan zijn goedkeuring niet wegdragen. De reden? Hij vindt het te frivool… Dit en meer hoor je tijdens een bezoek aan Kasteel de Haar. Op elke kamer zijn enthousiaste vrijwilligers aanwezig met leuke verhalen over de geschiedenis van het bijzondere gebouw.
In de mooie vertrekken staan vrijwilligers klaar om je alle ins & outs te vertellen van het kasteel. Je hoort leuke verhalen over de bewoners van het gebouw en natuurlijk de beroemde architect, Pierre Cuypers.
De Winkel van Sinkel staat bekend als het eerste warenhuis van Nederland. Het filiaal in Utrecht uit 1839 was een waar winkelpaleis. In het leuke, gele historische pand is nu een café-restaurant gevestigd.
Het gebouw
Het begon in 1824 met de aanschaf van Huis Blijdestijn. Later kocht Anton Sinkel ook een paar naastgelegen panden en creëerde zo zijn Utrechtse winkelpaleis. De architect Pieter Adamas ontwierp het gebouw in neoclassisistische stijl, om precies te zijn ‘neogrec’ waarbij Griekse vormen en ornamenten worden gebruikt. En dan kijk je bij de Winkel van Sinkel al snel naar de vier enorme zuilen van gietijzer (kariatiden) in de vorm van vrouwen.
De zuilen werden in Engeland gemaakt en kwamen met de boot naar Utrecht. Ze werden spottend wel de Britse hoeren genoemd. En de vrouwen waren nog niet zo makkelijk om te plaatsen. Vanaf de werf moesten ze naar boven getakeld worden, maar bij de laatste gietijzeren vrouw ging het mis; de stadskraan begaf het en viel met zuil en al de Oudegracht in. De honderd jaar oude stadskraan overleefde dit helaas niet, maar de zuil wel en is later alsnog naar boven getakeld. Niet alleen de gevel, ook het interieur is prachtig vormgegeven. Let bijvoorbeeld op de mooie galerij en het enorme daklicht. De wenteltrap die je ziet is overigens nieuw, maar past wel mooi in de stijl.
De universiteitsbibliotheek is een verborgen parel midden in het hart van Utrecht. De mooie bibliotheek zit in het vroegere paleis van koning Lodewijk Napoleon.
De koning liet het paleis bouwen toen hij van Den Haag naar Utrecht verhuisde (omdat hij dacht dat hij ziek werd van de zeelucht…ahum!). Het werd een 30 meter lange Grande Galerie met balzaal, twee salons en een hofkapel. En in dit statige, stijlvolle gebouw uit 1807 zat al snel (sinds 1820) de bibliotheek van de Universiteit Utrecht. In de bibliotheek zie je de grandeur van het paleis duidelijk terug. Er wordt volop gebruik gemaakt van de bibliotheek, maar meestal mag je buiten de tentamenperiodes een kijkje nemen als je het vraagt aan de beveiligers.
Jawel, Nederland heeft sinds 1804 (!) een heuse piramide. Natuurlijk geïnspireerd op de wereldberoemde Egyptische meesterwerken. De pyramide van Austerlitz wordt gebouwd in de tijd waarin we bezet zijn door de Fransen.
Geschiedenis pyramide van Austerlitz
In 1804 geeft Napoleon de opdracht om een leger te vormen met Nederlandse en Franse soldaten, vanwege een dreigende aanval door Engeland. De opdracht gaat naar generaal Auguste de Marmont die razendsnel een legerkamp inricht op de Utrechtse Heuvelrug. Hij heeft al in een paar maanden tijd goed getrainde manschappen die klaar zijn voor de strijd. Maar een inval blijft uit.
En wat doe je als zo’n 18.000 militairen zich beginnen te vervelen midden op de Utrechtse Heuvelrug? Je laat ze een gedenkteken bouwen om Napoleon te eren, aldus de generaal. En dat in de vorm van een piramide? Ja, dat is te danken aan een veldtocht in Egypte die De Marmont eerder met Napoleon maakte. Daar waren ze allebei volledig onder de indruk van de piramiden van Gizeh.
De Nederlandse piramide
Het Nederlandse poldermodel van het Egyptische meesterwerk wordt zo’n 36 meter hoog, gemaakt van zand en heideplaggen. De soldaten zijn in 27 dagen klaar. En dat is inclusief de andere Egyptische bezienswaardigheid die op de top staat; de 13 meter hoge obelisk. Overigens is deze oorspronkelijk van hout en zakt vrij snel scheef. In 1894 wordt de obelisk vervangen door een stenen exemplaar.
Dankzij grondige restauraties is de piramide nog altijd een blijvende herinnering aan de Franse Tijd in Nederland én de enige piramide van Europa. De generaal noemt de piramide overigens oorspronkelijk de Marmontberg, om ook van zijn eigen aanwezigheid een blijvende herinnering te maken. Maar in 1806 geeft de kersverse koning Lodewijk Napoleon (de broer van) de berg zijn nieuwe naam. Hij vernoemt het bouwwerk naar een beroemde veldslag in Austerlitz die Napoleon glansrijk had gewonnen. En dat is de reden dat je midden op de Utrechtse Heuvelrug de pyramide van Austerlitz treft.
De Pyramide is open op donderdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 12.00 tot 16.00 uur. Let op: dit is wel afhankelijk van beschikbaarheid van vrijwilligers.
Langs de Vecht ontstond rond 1250 Slot Zuylen. In 1761 werd het slot – zoals veel gebeurde bij kastelen die hun verdedigingsfunctie hadden verloren – omgebouwd tot riant buitenverblijf. Je kunt een leuke rondleiding volgen door het slot.
Over Slot Zuylen
De Franse architect Jacob Marot gaf het slot zijn elegante uiterlijk. Maar het ware geheim van dit kasteel schuilt in de inrichting ervan: het herbergt tal van originele, antieke meubelstukken, schilderijen en gebruiksvoorwerpen. De charmante bibliotheek vol eeuwenoude, zeldzame boeken maakt indruk, maar absolute blikvanger is de Gobelinzaal met het 17e-eeuwse handgeweven wandtapijt van de Delftse Maximiliaan Van der Gught (te herkennen aan zijn beeldmerk op het doek, de Patrijshond).
De beroemdste bewoner van het kasteel was de 18e-eeuwse adellijke en vrijgevochten Belle van Zuylen. Haar reactie op een huwelijksaanzoek is even legendarisch als typerend: ‘Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid’. Talloze mannen wees ze af, en koos uiteindelijk tegen alle verwachtingen in voor een man van lagere adel, omdat hij haar het grootste goed te bieden had: haar vrijheid. Belle was schrijfster van onder andere romans, toneelstukken en pamfletten en had interesse in filosofie, talen en wiskunde. Als vrouw mocht ze niet studeren aan de universiteit, maar dat hield haar niet tegen: ze woonde colleges bij en nam privéles. En last but not least, ze stelde de ongelijkheid tussen man en vrouw aan de kaak. Meer over deze stoere vrouw lees je in het artikel over Belle van Zuylen op Entoen.nu.
Tijdens de (audio)tour hoor je alles over de beroemdste bewoner van het kasteel, Belle van Zuylen. Je ziet haar kamers en je komt natuurlijk langs alle kunstschatten die het kasteel rijk is.
Dit stadspaleis was bedoeld voor paus Adrianus VI; de enige Nederlandse paus ooit. Hij liet zijn huis in 1517 bouwen, maar heeft er zelf uiteindelijk nooit gewoond. Je kunt een leuke rondleiding met gids volgen door het gebouw.
Over de paus
De Utrechtse Adriaan Florisz Boeyens was hoogleraar theologie aan de universiteit van Leuven en wilde zich hier in alle rust aan wijden. Maar dat liep even anders. Hij werd namelijk benoemd als leermeester van een ambitieuze 7-jarige leerling, de latere Karel V! In 1515 vroeg de keizer of Adrianus bisschop wilde worden in Spanje. Adrianus klom steeds hoger op de maatschappelijke ladder en werd in 1522 geheel onverwacht benoemd tot paus en vertrok met tegenzin vertrok naar Rome. Maar de Romeinen waren niet blij met de paus, want Adrianus hield niet van drank en lekker eten – alles waar een goede paus aan moet voldoen – en hij wilde ook nog eens gaan hervormen (vanwege de beschuldigingen tegen de kerk van Maarten Luther). Na anderhalf jaar paus te zijn geweest, stierf Adrianus in Rome. Tot zijn grote verdriet heeft hij zijn stadspaleis dus nooit bewoond of zelfs maar gezien. Pas na zijn dood hebben de Utrechters het ‘Paushuize’ genoemd.
Architectuur Paushuize
Paushuize is een renaissancehuis met gotische invloeden. De levendige uitstraling dankt het aan de rode bakstenen afgewisseld met lichte speklagen van natuursteen. Op de hoek heeft Paushuize een trapgevel, met kleine torentjes op de treden. Daaronder zie je een levensgroot beeld van Christus Salvator met wereldbol. Twee engeltjes houden het wapen van Adrianus vast. Paushuize heeft ook een mooi poortgebouw, met een iets andere kleur omdat het pas in 1633 werd toegevoegd. De poort leidt naar de mooie binnentuin waar je twee wachthuisjes ziet. Die stonden vanaf eind 19e eeuw voor de poort (waarschijnlijk onbemand, dus vooral symbolisch). Na de dood van Adrianus kreeg het gebouw namelijk vele bestemmingen. Het kwam in handen van de adel en de Franse bezetters, veranderde in hotel, werd ambtswoning en later provinciehuis.
De prachtige salons hebben nog helemaal de sfeer van een paleis. Absolute blikvanger is de spiegelzaal. Die werd in 1830 toegevoegd als vergaderzaal voor Provinciale Staten. Een paar jaar kreeg de zaal bijzondere muurschilderingen in neo-pompeïsche stijl, dus gebaseerd op de gevonden fresco’s in Pompeï. In 1954 bedacht iemand dat het een witte zaal met spiegels moest worden: de spiegelzaal. Maar gelukkig werd de zaal in 2009 gerestaureerd, waarbij de muurschilderijen in oorspronkelijke staat werden teruggebracht. Die waren dus gelukkig bewaard gebleven…Het is nu de enige zaal in Nederland in neo-pompeïsche stijl. Ook werd een muurschildering ontdekt van een jonge koningin Wilhelmina met lang haar. Die is ook weer te bewonderen. Het prachtige cassetteplafond maakt de zaal af.
Elke laatste zondag van de maand kun je om 11.00 een gratis rondleiding volgen door Paushuize. Je komt natuurlijk in de mooie spiegelzaal, maar ook in de heren- en damessalon, je ziet waar de keuken vroeger zat, en je hoort leuke verhalen over de kunst in het stadspaleis (met Utrechts én Italiaans tintje). Tijdens Open Monumentendag kun je het gebouw ook gratis bezichtigen.
De monumentale Domtoren is sinds 1382 de trots van Utrecht, en de hoogste kerktoren van Nederland. Hij is met zijn 112 meter net iets hoger dan de Nieuwe Kerk in Delft. De toren is te bezoeken met een rondleiding. En je kunt ook een uniek kijkje nemen ónder het eeuwenoude Domplein.
Bouw Domtoren
De bouw van de Domkerk is in volle gang als de bisschop van Utrecht in 1321 de werkzaamheden abrupt laat stilleggen. Deze kerkelijke en wereldlijke heerser wil namelijk zijn macht tonen en daarom geeft hij opdracht om eerst de imposante kerktoren te bouwen, een duidelijk statussymbool. En zo geschiedde. Jan van Henegouwen, belangrijkste bouwmeester van de gotische Domtoren, ontwerpt een toren die bestaat uit drie lagen. De vierkante onderbouw lijkt verdacht veel op een stadspoort, daarbovenop staat een smaller vierkant deel en als top zie je een achthoekige, open lantaarn. Voor een rijkere uitstraling wordt de bakstenen kern grotendeels bekleed met natuursteen uit België en Duitsland. Later wordt de kerk gebouwd. Maar in 1674 raast een herfststorm over Utrecht waardoor het middenschip instort. Sindsdien staat de toren los van de kerk en zijn de twee gescheiden door het Domplein.
Hoogste kerktoren van Nederland
In 1382 is de Domtoren de hoogste kerktoren van Nederland. De windvaan, met een afbeelding van Sint-Maarten, bevindt zich op ruim 106 meter hoogte. Maar er is een strijd gaande met de Nieuwe Kerk Delft…In 1875 bereikt de toren van die kerk een hoogte van zeker 108 meter, geheel te danken aan Pierre Cuypers die een nieuwe, hoge spits op het gebouw zet nadat de oude door de bliksem was getroffen. Maar diezelfde Cuypers leidt begin 1900 de restauratie van de Domtoren, waarbij die spits wordt voorzien van een nieuw dak. Hierdoor bereikt de Utrechtse toren een hoogte van 112 meter. En daarmee is de Domtoren definitief de hoogste kerktoren van Nederland. Tijdens de restauratie heeft de Domtoren overigens ook een ontvangstgebouw gekregen. Het ontwerp is van G.W. van Heukelom, bekend van de Utrechtse Inktpot, ook bepaald geen klein gebouw.
De Domtoren is te bezoeken met een rondleiding. Samen met een gids beklim je de 465 traptreden van toren, waarbij je onderweg meer hoort over de geschiedenis en de bouw van de Dom. En je kunt ook een kijkje nemen ónder het Domplein. Een gids neemt je dan mee door de ondergrondse gangen en de geschiedenis van 2000 jaar Domplein. Lees meer over Dom Under.
Utrecht werd in de middeleeuwen gesierd door verschillende stadskastelen. Rond 1276 verrees stadskasteel Oudaen aan de Oudegracht. De steenrijke familie Zoudenbach liet het bouwen, maar het kwam zo’n eeuw later in handen van de familie Van Houdaen. Vandaar de naam van zo ongeveer oudste huis van Utrecht.
Verdediging van Utrecht
Huis Drakenburg – tegenover het stadskasteel – is overigens officieel bestempeld als oudste woning van Utrecht, maar de voorgevel daarvan is nog nieuwer dan de Neudeflat die daar pal achter lelijk staat te zijn. Terwijl Oudaen nog herkenbaar is als kasteel met zijn hoge muren, kantelen, weergang en heuse traptoren (denk alleen de grote ramen in de gevel even weg). Oudaen heeft de stad ook echt verdedigd, toen rond 1576 de Spanjaarden kasteel Vredenburg bezet hielden. Ze vuurden vanaf Vredenburg hun kanonskogels af en de Utrechters deden dat vanaf onder andere Oudaen (Utrecht won). Ter herinnering hieraan zijn enkele Spaanse kogels ingemetseld in het stadskasteel.
Tussen de houten huisjes
Maar het begon dus allemaal in de 13e eeuw. Utrecht bestond toen nog voornamelijk uit houten huisjes met rieten daken, dus dit machtige stadskasteel aan de Oudegracht viel nog meer op dan nu. Het bestond zoals vaker in die tijd uit een groot representatief hoofdhuis en een kleiner zijhuis dat veel makkelijker te verwarmen was en in de praktijk dus eigenlijk als woonruimte diende. Later werd in dit zijhuis de hoofdingang gemaakt waarboven je nu beelden van een bejaarde man en vrouw ziet. Zij verwijzen naar het Oude Mannen- en Vrouwenhuis dat in de 18e eeuw in het gebouw zat toen het niet meer in particulier bezit was. Tegenwoordig zit er een restaurant in.
Het Utrechts Archief zit in het voormalig gerechtsgebouw van Utrecht, dat op haar beurt intrek had genomen in de voormalige 11e-eeuwse Paulusabdij.
Je kunt in het Utrechts Archief naar leuke tentoonstellingen over de geschiedenis van Utrecht en omgeving. Zo was er een expo met eeuwenoude tekeningen die lieten zien hoe Utrecht er vroeger uitzag. Ook ontdek je in het Utrechts Archief hoe de kastelen erbij stonden voordat de Fransen in het Rampjaar huishielden én hoe de gebouwen er daarna aan toe waren. Extra leuk is dat je alles bekijkt in mooie, historische ruimtes. Tip: loop zeker even door de oude wijnkeldergang.
Boekhandel Den Boer heeft vriendelijk én deskundig personeel, een zeldzaamheid tegenwoordig. Maar bovenal zit de boekhandel in een fantastisch winkelpand.
Het gebouw werd in 1887 ook echt ontworpen als boekhandel. In 1905 trok H.J. den Boer erin en kreeg het gebouw de stijl van de destijds populaire jugendstil, dus vol sierlijke lijnen en versieringen. De gevel van de winkel werd gemaakt van witte (lees: dure) steen. Binnen is het authentieke houten interieur bewaard gebleven; je ziet bijvoorbeeld kasten met roeden glasdeurtjes.
