Het Gemeenlandshuis uit begin 1500 is het oudste woonhuis van Delft. Zoals je ziet, was de eigenaar nogal rijk. Dit was te danken aan de grote bierproductie in de stad, want hij inde daar namelijk een soort belasting op. De versieringen op het gebouw verwijzen hier nog naar.
Geschiedenis Gemeenlandshuis
Destijds dronken mensen bier als water, simpelweg omdat het water te vervuild was. Jan de Huyter was pachter van hop (inde een soort belasting) en vergaarde zo een fortuin. Daarmee kon hij dit gigantische huis bouwen; de hopbelletjes op het ‘Huyterhuis’ herinneren hier nog aan. Verder kreeg het gotische huis een hoge trapgevel die bedoeld was als uitkijktoren; een absoluut statussymbool voor De Huyter. De prachtige wapens boven de toegangsdeur werden in 1645 aangebracht toen het Hoogheemraadschap van Delfland het gebouw kocht; vanaf dan het ‘Gemeenlandshuis’ genoemd. De wapens werden ontworpen door de beroemde architect Pieter Post. En let ook op de mooie vergulde zeemeerman als windvaan op het torentje. Helemaal geweldig is het riddertje naast de toegangsdeur. Die noem ik even apart, want die wordt vaak over het hoofd gezien. De oorspronkelijke dakruiter ontdekten archeologen tijdens de restauratie van 1988.
Bewoners en gasten
Het huis heeft opvallende bewoners en gasten gehad. Toen Karel V in 1541 Delft bezocht, logeerde hij in dit huis bij Jan de Huyter. De Huyter had namelijk goede relaties met het hof. Later werd het huis bewoond door Maria van Nassau, een dochter van Willem van Oranje. Maria en haar man Philips van Hohenlohe hadden maar liefst zesentwintig man personeel in dienst. Het huis werd in die tijd de Hof van den Grave van Hohenlohe genoemd.
Het Gemeenlandshuis is alleen tijdens Open Monumentendag Delft van binnen te bewonderen. De medewerkers van het Hoogheemraadschap organiseren elk jaar een leuk schouwspel.
Het Timmerhuis is een geweldige combinatie van oud en nieuw. Het mooie wederopbouwpand werd namelijk in 2015 uitgebreid met “een wolk van staal en glas”.
Stadstimmerhuis
In de jaren 50 heet het gebouw nog Stadstimmerhuis. Een verwijzing naar het oude beroep van stadstimmerman; iemand die niet alleen timmerman maar ook architect was en plannen maakte voor stadsuitbreiding. En dat was ook precies wat hier gebeurde, want op deze plek werd vanaf 1953 de wederopbouw van Rotterdam geleid. Gemeentearchitect Koop ontwierp het strakke en ritmische gebouw met puntdak en schoorstenen. Het gebouw lijkt daardoor traditionalistisch maar het is moderner dan je denkt, want het heeft een betonskelet. Daaroverheen zit een laag baksteen met natuurstenen details. In de jaren 70 volgde een iets minder mooie aanbouw. Die werd gelukkig gesloopt en op die plek kwam in 2015 de nieuwbouw van OMA, het bureau van Rem Koolhaas. Op dat moment werd het gebouw omgedoopt tot Timmerhuis.
Nieuwbouw
Een wolk van staal en glas, zo noemt de architect Reinier van de Graaf het zelf graag. En het is ook echt heel gaaf gedaan; je ziet een stapel glazen kubussen die gedragen worden door twee stalen poten, waardoor ze wel lijken te zweven. En, net als een wolk, ogen ze op een mooie dag wit, en op een grauwe dag grijs. Het hypermoderne gebouw past gek genoeg prima bij zijn historische buurpanden, zoals het voormalige postkantoor en het stadhuis. En binnen zijn oud en nieuw ook mooi verweven; de staalconstructie gaat goed samen met de bakstenen muren van het wederopbouwpand. OMA deed ook inrichting en bespaarde daarbij bepaald niet op de kosten…vooral het meubilair is luxe! In het gemeentekantoor zie je leuke details. Bij elk ontmoetingspunt ligt een tapijt, bijvoorbeeld met een plattegrond van Rotterdam. Samen met de bijzondere vloeren en gordijnen vormen zij de voornaamste aankleding, want Rem Koolhaas is niet zo van decoratie. Planten zijn bijvoorbeeld ook niet te vinden in het gebouw.
Langs een drukke weg aan de rand van het Twentse Goor staat een opvallende verschijning. Het excentrieke Aan de Stegge gebouw in de stijl van de bekende Oostenrijkse architect Hundertwasser valt niet te missen.
Hundertwasser in Goor
Het beroemdste gebouw van Hundertwasser vind je in Wenen. In Nederland komt zijn stijl bijna niet voor. Maar dankzij de gebroeders Aan de Stegge krijg je in Goor of all places een idee van de excentrieke, kleurrijke stijl. De broers zijn eigenaren van een bouwbedrijf en bewonderaars van de architect. En dus is op hun verzoek dit kantoorgebouw ontworpen in de geest van Hundertwasser. Maar je ziet er ook wel kenmerken van de Catalaanse architect Gaudí in terug. De opvallende kleuren, grillige vormen en gebroken tegels zijn typisch voor beide grootmeesters. De meningen over het bijzondere ADS-pand, ontworpen door Barend Scherpbier, zijn overigens behoorlijk verdeeld. Het won ooit de hoofdprijs voor lelijkste gebouw, maar werd in diezelfde prijsvraag ook 2e als mooiste gebouw.
Bij op de oplevering in 1931 was de Van Nelle Fabriek de modernste fabriek van Nederland. Dankzij de gigantische glasgevel wordt het gebouw ook wel Het Glazen Paleis genoemd. Het is het belangrijkste industriële monument van ons land en staat op de Werelderfgoedlijst. Je kunt een rondleiding volgen in de unieke fabriek.
Architecten Brinkman & Van der Vlugt
De familie Van Nelle was allang niet meer in beeld toen de wereldberoemde fabriek voor koffie, thee en tabak in 1931 werd neergezet. Cees van der Leeuw was inmiddels directeur, en hij drukte een flinke stempel op het ontwerp van de Van Nelle Fabriek. Cees van der Leeuw was geen doorsnee directeur. Hij interesseerde zich voor spiritualiteit (theosofisme) en kunst en was liever kunstschilder geworden. En hij had oog voor talent. Zo nam hij de architect Michiel Brinkman in de arm. Michiel Brinkman had de eerste schetsen al klaar toen hij plotseling overleed in 1925. Zijn zoon, Jan, stopte met zijn studie aan de Technische Hogeschool Delft en nam het werk van zijn vader over. Maar Van Der Leeuw wilde ook een ervaren architect en haalde Leendert van der Vlugt erbij. En zo ontstond Brinkman & Van der Vlugt.
Gebouw Van Nelle Fabriek
Het gebouw is ontworpen in de stijl van het functionalisme (in Nederland ook wel het Nieuwe Bouwen genoemd). Belangrijkste uitgangspunt: vorm volgt functie. Dus eerst werd -werkelijk tot in detail- het productieproces in kaart gebracht. Pas daarna werd bekeken hoe het gebouw het beste vormgegeven kon worden. Natuurlijk volgens de andere belangrijke principes: licht, lucht en ruimte. Zo kreeg het gebouw een stalen pui met veel glas (overigens gemaakt door F.W. Braat, zie het artikel over Bacinol 2). Het wordt ook wel het ‘Glazen Paleis’ genoemd. Het pand bestond uit drie aaneengeschakelde fabrieken voor koffie, thee en tabak. Elke verdieping was bedoeld voor één stap uit het verwerkingsproces: zeven voor tabak, vijf voor koffie en drie voor thee. De karakteristieke bruggen verbonden de fabriek met de pakhuizen. De bruggen waren overigens niet bedoeld voor mensen, maar om producten die aan een rails hingen droog over te brengen. Bovenop de fabriek kwam een theehuis, om bezoekers te ontvangen. Dat bedacht Van der Leeuw toen hij tijdens de bouw het mooie uitzicht opmerkte. De directie kreeg een apart kantoor. Halfrond, in tegenstelling tot de rest van het gebouw. Het management kon zo precies zien wat er op het terrein gebeurde. Gispen mocht de directievleugel inrichten.
Inrichting fabriek
Je ziet door het hele gebouw ‘paddenstoelkolommen’ van gewapend beton. Die kolommen zorgden ervoor dat de gevel niet dragend was (en dus uit glas kon bestaan) en dat er geen balken nodig waren. Licht en ruimte dus. Verder had elke kolom bevestigingsrails, zodat je makkelijk iets kon ophangen. Uniformiteit en standaardisatie stonden ook hoog aangeschreven. Niet alleen had Cees van der Leeuw oog voor talent, maar ook voor zijn medewerkers. Hij bracht extra ideeën in voor een lichte en ruime omgeving. Zo wilde hij in de glazen wanden geen horizontale spijlen op ooghoogte, want die zouden het uitzicht maar belemmeren en mensen een opgesloten gevoel geven. Ook zorgde hij voor grote sanitaire ruimtes in de fabriek. De arbeiders hadden vaak slechte woonomstandigheden en konden zich hier wassen voor het werk. Dit was overigens niet alleen belangrijk voor het welzijn van zijn medewerkers. Hygiëne was noodzakelijk voor de productie. Verder opvallend: er waren iets meer vrouwen dan mannen in dienst en om afleiding te voorkomen, waren er aparte werkvloeren én trappen voor mannen en vrouwen. De trappenhuizen in de Van Nelle Fabriek zijn opvallend mooi. Het beroemde Rotterdamse bedrijf Gispen ontwierp het chroomwerk, zoals de de trapleuningen.
Het gigantische Groothandelsgebouw uit 1953 werd het symbool van de wederopbouw van Rotterdam. De architecten namen The Merchandise Market in Chicago als voorbeeld.
Wederopbouwarchitectuur
Omdat veel kantoorruimte door het bombardement op Rotterdam verloren was gegaan, was het idee een bedrijfsverzamelpand te maken. De architecten Willem van Tijen en Hugh Maaskant ontwierpen het gebouw. Hun inspiratie kwam van een studiereis naar Amerika. Daar zagen zij namelijk het grootste handelsgebouw ter wereld, The Merchandise Market in Chicago. Kenmerkend is het zakelijke, repeterende gebruik van slechts glas en beton. Op 3 juni 1953 opende Koningin Juliana het Groothandelsgebouw. Het was het grootste handelsgebouw van Nederland. Het vloeroppervlak van zo’n 127.000 vierkante meter is nog steeds ruim twee keer zo veel als De Delftse Poort aan de de overkant. Het immense pand werd het symbool van de wederopbouw van de stad. Zo moest het ‘nieuwe’ Rotterdam eruit komen te zien.
Delftse Poort (rechts)
In het gebouw
In het bedrijfsverzamelgebouw zaten kantoren, magazijnen en -op de begane grond- winkels. Absoluut uniek was de autoweg. Er lag namelijk ook ín het gebouw een 1,5 kilometer lange weg om goederen af te leveren. Verder trok tijdens de bouw café Engels in het pand. In 1961 werd bioscoop Kriterion in de dakopbouw gevestigd, destijds de hoogste bioscoop van Nederland. Deze sloot in de jaren 90 zijn deuren. Het idee achter de bioscoop was dat studenten die door de oorlog hun studie niet konden afmaken hier wat extra geld konden verdienen.
Het Vredespaleis belichaamt de droom van wereldvrede na alle gewelddadige oorlogen die Europa heeft doorstaan. Met als idee dat geschillen tussen landen voortaan worden uitgevochten via internationale, juridische organisaties. Een aantal dagen per jaar is het mogelijk om met een gids het paleis te bezoeken.
Gebouw Vredespaleis
De Franse architect Louis Cordonnier uit Lille ontwerpt het Vredespaleis in 1913. Hij wint de prijsvraag waar meer aan 200 architecten aan meedoen. Uiteindelijk vallen de juryleden, onder leiding van de beroemde architect Pierre Cuypers, voor het klassieke ontwerp van de Franse architect. Overigens zijn ook de genomineerde ontwerpen bewaard gebleven! De rijke staalmagnaat en filantroop Andrew Carnegie is groot voorstander van een vredestempel en schenkt daarom 1,5 miljoen dollar om het neer te zetten. Maar dit voor die tijd astronomische bedrag blijkt niet genoeg voor het rijkversierde gebouw in neorenaissancestijl. En dus wordt het ontwerp versoberd en krijgt het geen vier torens maar slechts twee. Desalniettemin is het een plaatje. En leuk om te weten: in het Franse Lille staat de tweelingbroer van het gebouw; de Kamer van Koophandel van Lille.
Tijdens de rondleiding in het Vredespaleis word je meegenomen naar de mooiste ruimtes van het paleis, zoals de Grote Rechtszaal, de Kleine Rechtszaal en de Japanse zaal.
Dit is het grootste bakstenen gebouw van Nederland! Vanwege zijn vorm vooral bekend als De Inktpot. Het gebouw uit 1921 is al helemaal uniek omdat er een ufo op het dak ligt.
Gebouw De Inktpot
Eind 1918 krijgt George van Heukelom de opdracht om een nieuw kantoor voor de spoorwegen te ontwerpen. Hij werkt dan al een tijd voor de spoorwegmaatschappij en heeft al wat stationsgebouwen ontworpen. De architect raakt steeds meer geïnspireerd door Berlage en zijn rationalisme en dat zie je aan de Inktpot duidelijk terug. Bijvoorbeeld door de ritmische gevels en de gebruikte, traditionele bouwmaterialen. Vanwege de Eerste Wereldoorlog zijn bouwmaterialen schaars, maar daar gat Van Heukelom creatief mee om. Zo gebruikt hij voor de fundering 21 kilometer aan oude spoorstaven. Zijn werkgever helpt ook een handje mee want de NS koopt namelijk twee steenfabrieken, een houtbedrijf, drie schepen en een Limburgs bos (alsof het niets is). Zij leveren vooral hout, en natuurlijk bakstenen want je wordt niet zomaar het grootste gebouw van baksteen: het zijn er 22 miljoen!
Ufo
Het was je misschien al opgevallen: er ligt op een grote ufo op het dak van de Inktpot. Die zat niet in het originele ontwerp. Het kunstwerk werd toegevoegd tijdens het festival Panorama 2000, waarbij verschillende kunstwerken door heel Utrecht waren te zien. De ufo werd ontworpen door Marc Ruygrok, en was het enige kunstwerk dat na het festival mocht blijven; het werd gekocht door Prorail.
Buurpanden Inktpot
Officieel heet de Inktpot overigens Hoofdadministratiegebouw III. Oftewel…naast dit derde administratiekantoor van de NS waren er nog twee. En die zie je vlak naast de Inktpot. Vooral Hoofdgebouw IIuit 1895 is prachtig. Het heet officieel Tulpenburgh en is ontworpen in uitbundige neorenaissancestijl door Jacob Frederik Klinkhamer. Gebouw I en II zijn via een voetgangersbrug met elkaar verbonden.
De Inktpot bezichtigen
Adres: Moreelsepark 3, 3511 EP Utrecht
Het gebouw is in gebruik van ProRail en alleen van buiten te bezichtigen. Soms is de Inktpot te bezoeken op Open Monumentendag.
Het is nu maar een kleine jongen in Rotterdam, maar in 1898 was het Witte Huis de eerste wolkenkrabber van Nederland. Het was voor die tijd ongekend hoog: 43 meter.
Architectuur Het Witte Huis
Volgens sommigen is het niet alleen de eerste wolkenkrabber van Nederland, maar ook van Europa. Maar meestal wordt deze titel wordt toegekend aan de Boerentoren in Antwerpen. Die werd pas in 1931 gebouwd, maar was wel veel hoger (87,5 meter) dus het ligt een beetje aan je definitie van wolkenkrabber. Het idee voor Het Witte Huis kwam van de broers Gerrit en Herman van der Schuijt. Een van hen had het fenomeen wolkenkrabber ontdekt tijdens een zakenreis in New York. Ze gaven Willem Molenbroek de opdracht om het gebouw van elf verdiepingen te ontwerpen, naar Amerikaans voorbeeld. Maar het werd een bakstenen toren in plaats van een staalconstructie zoals in Amerika gebruikt werd. De buitenmuren van het torenhuis in jugendstil werden gemaakt van 100.000 (!) wit geglazuurde stenen.
In Nederland werd destijds niet hoger gebouwd dan vijf verdiepingen. De bouw van dit gigantische gebouw verliep dan ook niet geheel vlekkeloos. Tijdens het heien stortte een naastgelegen pand in. De oplossing was simpel, want dat gebouw werd gewoon afgebroken en de grond werd vanaf dat moment ook voor Het Witte Huis gebruikt. De wolkenkrabber avant la lettre was al binnen een jaar klaar. En van alle gemakken voorzien: het had een centrale verwarming, elektrisch licht, een telefooncentrale én een lift naar het uitkijkplatform op het dak. Op de gevel zie je zuilen, bloemmotieven en gevleugelde draken (bij de twee hoektorens). En op de eerste verdieping vijf beelden, met elk een eigen thema: zeevaart, vooruitgang, landbouw, nijverheid en handel. Er waren oorspronkelijk zes beelden, maar ‘arbeid’ is verloren gegaan tijdens het bombardement. Verder is het gebouw redelijk ongeschonden uit de oorlog gekomen.
Waardering
Het Nederlandse architectenblad Architectura schreef pal voor de opening van Het Witte Huis: ‘Die grote kolossen, al het andere overschreeuwend, zijn niet geschikt om een straat te versieren. […] ’t Is te hopen dat wij in ons land van dergelijke Amerikaansche produkten verschoond mogen blijven; ze mogen ze in Amerika mooi vinden, wij doen dit allerminst.’ Architecten vonden het dus niets, maar Rotterdammers vonden het geweldig. Ze reageerden heel enthousiast op ‘hun wolkenkrabber’ en stonden in de rij voor een uitstapje met de lift naar het dakterras. En het gebouw wordt nog steeds gewaardeerd. Inmiddels staat het in de Top 100 van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg.
Het Witte Huis bezoeken
Wijnhaven 3 3011 WG Rotterdam
Op de begane grond zit Grand Café Het Witte Huis. En op speciale dagen is het dakterras open voor publiek, bijvoorbeeld tijdens de Rotterdam Architectuur Maand.
De voormalige Hoge Raad staat ook wel bekend als Huis Huguetan. Mevrouw Adriana Margaretha Huguetan, een rijke bankiersdochter, liet het pand namelijk bouwen. Bij een verbouwing ontstond ernaast het smalste pandje van Den Haag.
Gebouw Hoge Raad
Het stadspaleis uit 1734 werd ontworpen door Daniël Marot. Je komt hem ook tegen in de artikelen over Paleis Kneuterdijk en het Oude Stadhuis. Misschien weet je al dat zijn naam verbonden is aan de Lodewijk XIV-stijl? De natuurstenen gevel van Huis Huguetan is ook ontworpen in die stijl. In 1761 werd het stadspaleis flink uitgebreid. Mevrouw Huguetan was inmiddels overleden. Haar buurman kocht het stadspaleis en voegde het samen met de twee andere panden die hij in zijn bezit had. De beroemde architect Pieter de Swart leidde de uitbreiding. De mooie gevel moest behouden worden. De Swart breidde dus links en rechts de gevel uit. Alleen…hij wilde de gevel wel symmetrisch houden en daardoor hield hij een stukje over aan de linkerkant. Zijn oplossing staat nu bekend als het smalste huisje van Den Haag. De 183 cm bakstenen gevel lijkt namelijk los te staan van Huis Huguetan, maar hoort er dus wel degelijk bij.
Beroemde bewoners
Het prachtige pand heeft verschillende beroemde bewoners gehad. Koning Willem I woonde tijdelijk in Huis Huguetan totdat zijn Paleis Noordeinde gerenoveerd was. Ook Willem II woonde twee jaar in het huis met zijn vrouw Anna Paulowna, voordat zij naar Paleis Kneuterdijk gingen. Vanaf 1819 zat de Koninklijke Bibliotheek in Huis Huguetan. In 1988 trok de Hoge Raad in het gebouw.
Stucwerk
Vooral het bijzondere stucwerk in het stadspaleis valt op. De Italiaanse kunstenaar Carlo Castoldi maakte het mooie stucwerk in het trappenhuis, waar hij de Vrede en de Zintuigen uitbeeldde. Ook het plafond in de Tuinzaal is van hem. Hier zie je de vier kunsten: muziek, literatuur, bouwkunst en schilderkunst met in het midden Apollo.
Het Trippenhuis is het grootste 17e-eeuwse woonhuis in Amsterdam. Op het gebouw zie je talloze verwijzingen naar de eerste eigenaren; twee rijke wapenhandelaren.
Geschiedenis Trippenhuis
Het Trippenhuis uit 1662 is vernoemd naar de eerste bewoners, de broers Louys en Hendrik Trip. De gebroeders Trip waren ambitieuze wapenhandelaren die hun rijkdom wilden tonen door dit gigantische stadspaleis neer te zetten. Oorspronkelijk zaten achter de brede gevel twee huizen. Waarschijnlijk hebben de broers geloot om te bepalen wie links en wie rechts ging wonen. De familie Trip wilde het stadhuis op de Dam (het latere Paleis op de Dam) overtreffen. Het Trippenhuis heeft ook dezelfde bouwstijl: het Hollands classicisme. Bij deze stijl worden Grieken en Romeinen als voorbeeld genomen. Je ziet dit bijvoorbeeld aan het driehoekige fronton in het midden, dat doet denken aan een tempel. De architect was Justus Vingboons, die dan weer de broer was van (de veel bekendere) Philips Vingboons.
Architectuur Trippenhuis
Het Trippenhuis barst van de verwijzingen naar het beroep van wapenhandelaar. De broers waren namelijk heel trots op hun werk. Ze zagen zichzelf niet als oorlogsmakers, maar als vredestichters. Want, uit oorlog komt vrede voort: ex bello pax. Zo zie je op het dak twee schoorstenen in de vorm van kanonnen. En op de voorgevel is het familiewapen te zien, omgeven door kanonnen en kogels. Olijf- en palmtakken symboliseren de vrede. In 1812 gaf koning Lodewijk Napoleon het Trippenhuis een nieuwe bestemming. Het door hem opgerichte wetenschappelijk instituut (de voorloper van de KNAW) trok in het gebouw. Ook het Vaderlands Museum voor Schilderijen en het Prentenkabinet (het huidige Rijksmuseum) kwam er te zitten. Vincent van Gogh bezocht het museum geregeld. In 1885 werd het huidige Rijksmuseum aan het Museumplein geopend. Toen werd de hele collectie daar ondergebracht.
Het kleine Trippenhuis
Tegenover het stadspaleis, staat een heel smal huisje. Dit wordt ‘het kleine Trippenhuis’ genoemd. Hierover gaat een bijzonder verhaal… De koetsier van familie Trip kwam regelmatig met zijn verloofde kijken naar het stadspaleis in aanbouw. Een keer verzuchtte hij: “Hadden wij maar een huis zo breed als voordeur!” De broers lieten daarop aan de overkant een woning voor hem bouwen met de overgebleven stenen van het paleis. Helaas is aan alle kanten bewezen dat dit verhaal niet waar is. Het kleine huis werd namelijk pas opgeleverd toen de broers Trip al lang onder de groene zoden lagen. Wat wel klopt: beide voordeuren van het stadspaleis zijn ieder bijna even breed als het kleine Trippenhuis. Lees het leuke artikel over de stadslegende: het kleine Trippenhuis op OnsAmsterdam. En ga je het (kleine) Trippenhuis bezichtigen, loop dan ook even door naar de Oude Hoogstraat, daar vind je het smalste huis van Nederland (en volgens sommigen zelfs van Europa).
Dit stadspaleis was bedoeld voor paus Adrianus VI; de enige Nederlandse paus ooit. Hij liet zijn huis in 1517 bouwen, maar heeft er uiteindelijk nooit gewoond. Je kunt een leuke rondleiding met gids volgen door het gebouw.
Over de paus
De Utrechtse Adriaan Florisz Boeyens was hoogleraar theologie aan de universiteit van Leuven en wilde zich hier in alle rust aan wijden. Maar dat liep even anders. Hij werd namelijk benoemd als leermeester van een ambitieuze 7-jarige leerling, de latere Karel V! In 1515 vroeg de keizer of Adrianus bisschop wilde worden in Spanje. Adrianus klom steeds hoger op de maatschappelijke ladder en werd in 1522 geheel onverwacht benoemd tot paus en vertrok met tegenzin vertrok naar Rome. Maar de Romeinen waren niet blij met de paus, want Adrianus hield niet van drank en lekker eten – alles waar een goede paus aan moet voldoen – en hij wilde ook nog eens gaan hervormen (vanwege de beschuldigingen tegen de kerk van Maarten Luther). Na anderhalf jaar paus te zijn geweest, stierf Adrianus in Rome. Tot zijn grote verdriet heeft hij zijn stadspaleis dus nooit bewoond of zelfs maar gezien. Pas na zijn dood hebben de Utrechters het ‘Paushuize’ genoemd.
Architectuur Paushuize
Paushuize is een gotisch gebouw met de eerste invloeden van de renaissance. De levendige uitstraling dankt het aan de rode bakstenen afgewisseld met lichte speklagen van natuursteen. Op de hoek heeft Paushuize een trapgevel, met kleine torentjes op de treden. Daaronder zie je een levensgroot beeld van Christus Salvator met wereldbol. Twee engeltjes houden het wapen van Adrianus vast. Paushuize heeft ook een mooi poortgebouw, met een iets andere kleur omdat het pas in 1633 werd toegevoegd. De poort leidt naar de mooie binnentuin waar je twee wachthuisjes ziet. Die stonden vanaf eind 19e eeuw voor de poort (waarschijnlijk onbemand, dus vooral symbolisch). Na de dood van Adrianus kreeg het gebouw namelijk vele bestemmingen. Het kwam in handen van de adel en de Franse bezetters, veranderde in hotel, werd ambtswoning en later provinciehuis.
De prachtige salons hebben nog helemaal de sfeer van een paleis. Absolute blikvanger is de spiegelzaal. Die werd in 1830 toegevoegd als vergaderzaal voor Provinciale Staten. Een paar jaar kreeg de zaal bijzondere muurschilderingen in neo-pompeïsche stijl, dus gebaseerd op de gevonden fresco’s in Pompeï. In 1954 bedacht iemand dat het een witte zaal met spiegels moest worden: de spiegelzaal. Maar gelukkig werd de zaal in 2009 gerestaureerd, waarbij de muurschilderijen in oorspronkelijke staat werden teruggebracht. Die waren dus gelukkig bewaard gebleven…Het is nu de enige zaal in Nederland in neo-pompeïsche stijl. Ook werd een muurschildering ontdekt van een jonge koningin Wilhelmina met lang haar. Die is ook weer te bewonderen. Het prachtige cassetteplafond maakt de zaal af.
Elke laatste zondag van de maand kun je om 11.00 een gratis rondleiding volgen door Paushuize. Je komt natuurlijk in de mooie spiegelzaal, maar ook in de heren- en damessalon, je ziet waar de keuken vroeger zat, en je hoort leuke verhalen over de kunst in het stadspaleis (met Utrechts én Italiaans tintje). Tijdens Open Monumentendag kun je het gebouw ook gratis bezichtigen.
In een zijstraatje in Scheveningen vind je de Derde Ambachtsschool, een topmonument ontworpen door de bekende architect Jan Duiker.
Geschiedenis
In de 19e eeuw gaan particulieren zelf scholen oprichten voor technisch praktijkonderwijs. Simpelweg omdat daar behoefte aan is . Dat klopte inderdaad, na de opening van de eerste in 1873 groeit het aantal ambachtsscholen snel. In 1931 wordt de derde geopend: de Derde Ambachtsschool met 21 leslokalen.
Architectuur
Het ontwerp van de Derde Ambachtsschool komt van Jan Duiker, een belangrijk architect van het Nieuwe Bouwen. In deze stroming staat functionaliteit voorop. Architecten gebruiken glas, beton en staal en doen niet aan versieringen. En ze willen veel licht, lucht en ruimte in een gebouw voor een gezonde leefomgeving. Het gebouw in Scheveningen valt dan ook op door zijn mooie lichtinval. Dankzij het betonnen skelet van het gebouw is het mogelijk grote vlakken met glas te plaatsen. De gevels krijgen een aluminiumkleur. Hierdoor schitteren ze in de zon en zijn ze mat in de schaduw. Wat je verder zal opvallen, is de scheepsbrugachtige voorzijde van het gebouw.
Dit unieke hoofdkantoor van de Gist- en Spiritusfabriek is gebouwd in de Um-1800 stijl. Die komt niet heel veel voor in Nederland. De prachtige hal in het gebouw doet denken aan een station; de architect zou nog een ontwerp hebben liggen voor een station in Vlissingen dat nooit werd gebouwd.
Geschiedenis
Jacques van Marken had meerdere fabrieken in Delft. Zoals de Gist- en Spiritusfabriek (het latere Gist Brocades, inmiddels DSM). In 1905 liet hij dit hoofdkantoor bouwen. Van Marken was een bijzondere directeur en zorgde ongekend goed voor zijn medewerkers. Zijn motto: ‘de fabriek voor allen, allen voor de fabriek’. Lees meer over Jacques Van Marken.
Architectuur
De architect van het gebouw was Bastiaan Schelling met assistentie van Karel Muller. Schelling ontwierp overigens ook de Lijm- en Gelatinefabriek (nu Lijm en Cultuur) voor van Marken. Het hoofdkantoor is gebouwd in de minder bekende Um 1800-stijl met veel gebruik van natuursteen en tal van torentjes, erkers en ornamenten. Het middendeel van de voorgevel doet denken aan een historische stadspoort, door de torentjes en de ronde entree.
Tijdens Open Monumentendag werd verteld dat meneer Schelling niet zoveel tijd had voor dit gebouw. En dus gebruikte hij een ontwerp dat hij nog had liggen…van een station in Vlissingen (dat nooit werd gebouwd). Met wat aanpassingen zou hij het ‘Grote Kantoor’ hebben ontworpen. En de prachtige hal doet inderdaad denken aan een station. De hal heeft een gewelfde glazen overkapping met rondom galerijen. De zuilen op de galerijen hebben verschillende versieringen en in het trappenhuis zie je een gigantisch glas-in-loodvenster. En helemaal bijzonder, de ronde bakstenen zijn speciaal voor het gebouw gemaakt.
Dit prachtige 18-eeuwse pand in Lodewijkstijl werd gebouwd als school voor talentvolle wezen. Het heeft tal van bijzondere details. In het achterhuis zie je een bijvoorbeeld een kindervoetjes-vloer, gemaakt door met blote voeten gedoopt in donkere verf, over een lichte gebeitse vloer te lopen.
Geschiedenis
Het geld voor de school kwam van ene Maria Duyst van Voorhout. Zij werd op twaalfjarige leeftijd zelf wees en stierf op haar 92e kinderloos, en steenrijk! Ze wilde dat haar vermogen werd gebruikt voor onderwijs aan wezen, waarvoor een stichting werd opgericht: de Fundatie van Renswoude. De kinderen kregen les in bijvoorbeeld waterbouw, scheepsbouw en wiskunde, en kregen kost en inwoning.
Architectuur
De Zwitserse Joseph Bollina ontwierp de Delftse ambachtsschool in 1759. Het werd een statig pand met alle kenmerken van de Lodewijk XV-stijl. Let bijvoorbeeld op de lijstgevel en het decoratief snijwerk om de ramen. Op de hoeken van de gevel zie je geblokte lisenen (stroken die iets uitsteken en de muur in vlakken verdelen). En bovenin uitbundig versierde consoles die het gewicht van de kroonlijst dragen. Boven de ingang hangt een tekst ter ere van Maria, in goudkleurige letters en omgeven door krullende ornamenten.
Inrichting
Ook als je binnenkomt, word je blij verrast. Vooral door het prachtige stucwerk; op de plafonds, boven de schouw, het hele pand barst ervan. In de regentenkamer zie je bijvoorbeeld de godin van de wijsheid, Minerva, omringd door putti met attributen van kunst en wetenschap. Wat ook opvalt in de kamer is de bruinrode wandbespanning die bekend staat als Velours d’Utrecht (want: van een Utrechtse weverij met stof van stof van geitenhaar). In het achterhuis zie je een zogenaamde kindervoetjes-vloer, gemaakt door met blote voeten gedoopt in donkere verf, over een lichte gebeitse vloer te lopen. Als je goed kijkt, kun je de hielen nog onderscheiden. En iets verderop is in het raam zelfs een 18e-eeuwse kwajongensstreek te zien. Fredrik Willem Conrad, later inspecteur-generaal van wat we nu Rijkswaterstaat noemen, graveerde zijn naam in een venster toen een docent hem de gang op had gestuurd.
Het gebouw is gratis te bezichtigen op Open Monumentendag. Sinds 1936 is het gebouw in handen van de Vereniging Hendrick de Keyser (die historische panden opkoopt om ze te behouden). De Fundatie, die nu studiebeurzen verstrekt aan jongeren, vergadert nog in de regentenkamers.
