Tag archieven: Gebouw

Korenbeurs, Schiedam

‘Als je een tuin hebt in je bibliotheek zal het je aan niets ontbreken’, zou de beroemde Cicero uit het oude Rome gezegd hebben. En een tuin heeft de bibliotheek van Schiedam.

De binnentuin is duidelijk de eye-catcher in deze 18e-eeuwse koopmansbeurs. Destijds was het gebouw een pronkstuk van de bloeiende jeneverindustrie. De kroonluchter vol jeneverglazen is leuke knipoog naar die historie.

De Korenbeurs stamt uit 1792 en is ontworpen door de Italiaan Giovanni Giudici. Hij koos overduidelijk voor de stijl van het classicisme; gebouwen in die stijl doen een beetje denken aan een tempel. Bovenaan de zandstenen gevel zie je beelden van Mercurius en Neptunus. En bovenop het gebouw prijkt een houten klokkentoren. In de 19e eeuw is de glazen dakconstructie toegevoegd.

Korenbeurs bezoeken

Adres: Lange Haven 145, 3111 CD Schiedam

Bekijk ook:

Slot Zuylen, Oud-Zuilen

Langs de Vecht ontstond rond 1250 Slot Zuylen. In 1761 werd het slot – zoals veel gebeurde bij kastelen die hun verdedigingsfunctie hadden verloren – omgebouwd tot riant buitenverblijf. Je kunt een leuke rondleiding volgen door het slot.

Over Slot Zuylen

De Franse architect Jacob Marot gaf het slot zijn elegante uiterlijk. Maar het ware geheim van dit kasteel schuilt in de inrichting ervan: het herbergt tal van originele, antieke meubelstukken, schilderijen en gebruiksvoorwerpen. De charmante bibliotheek vol eeuwenoude, zeldzame boeken maakt indruk, maar absolute blikvanger is de Gobelinzaal met het 17e-eeuwse handgeweven wandtapijt van de Delftse Maximiliaan Van der Gught (te herkennen aan zijn beeldmerk op het doek, de Patrijshond).

De beroemdste bewoner van het kasteel was de 18e-eeuwse adellijke en vrijgevochten Belle van Zuylen. Haar reactie op een huwelijksaanzoek is even legendarisch als typerend: ‘Ik heb geen talent voor ondergeschiktheid’. Talloze mannen wees ze af, en koos uiteindelijk tegen alle verwachtingen in voor een man van lagere adel, omdat hij haar het grootste goed te bieden had: haar vrijheid.  Belle was schrijfster van onder andere romans, toneelstukken en pamfletten en had interesse in filosofie, talen en wiskunde.  Als vrouw mocht ze niet studeren aan de universiteit, maar dat hield haar niet tegen: ze woonde colleges bij en nam privéles. En last but not least, ze stelde de ongelijkheid tussen man en vrouw aan de kaak. Meer over deze stoere vrouw lees je in het artikel over Belle van Zuylen op Entoen.nu.

Slot Zuylen bezoeken

Adres: Tournooiveld 1, 3611 AS Oud Zuilen

Tour

Tijdens de (audio)tour hoor je alles over de beroemdste bewoner van het kasteel, Belle van Zuylen. Je ziet haar kamers en je komt natuurlijk langs alle kunstschatten die het kasteel rijk is.

Molens Kinderdijk

Nergens ter wereld staan zoveel molens bij elkaar als in Kinderdijk. Vandaar de talloze toeristen die jaarlijks op af komen op het meest Hollandse plaatje ooit.

In de 18e eeuw hielden de 19 molens het landschap droog in de Alblasserwaard. Nu hebben ze geen functie meer, ze worden nog wel bewoond, maar de wieken draaien alleen nog voor de toeristen die komen wandelen en fietsen in de mooie omgeving.

En tja, waar komt de naam Kinderdijk eigenlijk vandaan? Daarover doen verschillende verhalen de ronde. De bekendste legende over de naam voert terug naar de watersnoodramp in 1421. De omgeving rond Dordrecht wordt  dan getroffen door de Sint-Elisabethsvloed. Mensen en dieren verdrinken, gebouwen en zelfs complete dorpen vergaan, maar wonder boven wonder spoelt er na de ramp één wiegje aan met een ongedeerd kind..

Molens van Kinderdijk bezichtigen

Nederwaard 1b
2961 AS Kinderdijk

Voormalige Hoge Raad, Den Haag

De voormalige Hoge Raad staat ook wel bekend als Huis Huguetan. Mevrouw Adriana Margaretha Huguetan, een rijke bankiersdochter, liet het pand namelijk bouwen. Bij een verbouwing ontstond ernaast het smalste pandje van Den Haag.

Gebouw Hoge Raad

Het stadspaleis uit 1734 werd ontworpen door Daniël Marot. Je komt hem ook tegen in de artikelen over Paleis Kneuterdijk en het Oude Stadhuis. Misschien weet je al dat zijn naam verbonden is aan de Lodewijk XIV-stijl? De natuurstenen gevel van Huis Huguetan is ook ontworpen in die stijl. In 1761 werd het stadspaleis flink uitgebreid. Mevrouw Huguetan was inmiddels overleden. Haar buurman kocht het stadspaleis en voegde het samen met de twee andere panden die hij in zijn bezit had. De beroemde architect Pieter de Swart leidde de uitbreiding. De mooie gevel moest behouden worden. De Swart breidde dus links en rechts de gevel uit. Alleen…hij wilde de gevel wel symmetrisch houden en daardoor hield hij een stukje over aan de linkerkant. Zijn oplossing staat nu bekend als het smalste huisje van Den Haag. De 183 cm bakstenen gevel lijkt namelijk los te staan van Huis Huguetan, maar hoort er dus wel degelijk bij.

Beroemde bewoners

Het prachtige pand heeft verschillende beroemde bewoners gehad. Koning Willem I woonde tijdelijk in Huis Huguetan totdat zijn Paleis Noordeinde gerenoveerd was. Ook Willem II woonde twee jaar in het huis met zijn vrouw Anna Paulowna, voordat zij naar Paleis Kneuterdijk gingen. Vanaf 1819 zat de Koninklijke Bibliotheek in Huis Huguetan. In 1988 trok de Hoge Raad in het gebouw.

Stucwerk

Vooral het bijzondere stucwerk in het stadspaleis valt op. De Italiaanse kunstenaar Carlo Castoldi maakte het mooie stucwerk in het trappenhuis, waar hij de Vrede en de Zintuigen uitbeeldde. Ook het plafond in de Tuinzaal is van hem. Hier zie je de vier kunsten: muziek, literatuur, bouwkunst en schilderkunst met in het midden Apollo.

Voormalige Hoge Raad bezichtigen

Adres: Lange Voorhout 34, 2514 EE Den Haag

Huis Huguetan is het tijdelijk onderkomen van de Eerste Kamer en (een deel van) de Raad van State tijdens de verbouwing van het Binnenhof.

Paleis Kneuterdijk, Den Haag

Verstopt in de bocht van Kneuterdijk staat een klein paleis. Willem II en zijn vrouw Anna Paulowna hebben er gewoond. Zij kregen het optrekje als huwelijkscadeau van Koning Willem I. Eens per maand kun je een rondleiding volgen door het voormalige paleis.

Gebouw Paleis Kneuterdijk

Het gebouw begon oorspronkelijk als woning. Johan Hendrik van Wassenaer Obdam (van adel dus) liet in 1717 een ontwerp maken van zijn gedroomde woonhuis. En dat kwam van niemand minder dan Daniel Marot die koos voor de statige Lodewijk XIV-stijl.

Pas een eeuw later kreeg het gebouw een koninklijk tintje. In 1816 kocht koning Willem I het optrekje namelijk als huwelijkscadeau voor zijn zoon, de latere koning Willem II, en diens vrouw Anna Paulowna. Je mag een gegeven paard natuurlijk niet in de bek kijken, maar mevrouw Paulowna sprong geen gat in de lucht… ze was in Rusland heel wat andere paleizen gewend. En dus liet het kersverse echtpaar het pand flink verbouwen (er wordt wel eens gezegd Marot het niet eens meer zou herkennen). Het moest een modern paleis worden en daarom en lieten ze bijna de hele gevel wit maken. Ook het interieur van het ‘Witte Paleisje’ werd aangepast aan de smaak van die tijd. En er kwam een gigantische Balzaal, want het koninklijk paar was dol op feesten en partijen. Op de verdieping daarboven werden de kamers voor de dienstmeiden ingericht. Met een extra trap zodat de koning ongezien de zolder kon bereiken, want volgens de overlevering zocht Willem II graag hun gezelschap op.

Gotische Zaal

Later werd het paleis uitgebreid met de Gotische Zaal. De koning had veel interesse in architectuur en besloot de bouwplannen voor deze zaal grotendeels zelf te maken. Let op: zonder hulp van een architect. Hij liet zich inspireren door het neogotische universiteitsgebouw Christ Church in Oxford dat tijdens zijn rechtenstudie veel indruk op hem maakte. Naast de Gotische Zaal liet hij rondom de tuin nog meer panden maken in die stijl. Maar het was geen succes. Vanwege bouwkundige gebreken zijn de gebouwen in 1882 gesloopt. Alleen de Gotische Zaal is blijven staan. De dochter van de koning, Prinses Sophie, trouwde er in 1842.

Paleis Kneuterdijk bezoeken

Adres: Kneuterdijk 20, 2514 EN Den Haag

Rondleiding

Het gebouw is in gebruik door de Raad van State. Je kunt eens per maand een rondleiding volgen door Paleis Kneuterdijk. Het gebouw is gratis te bezichtigen tijdens Open Monumentendag.

Smalste huis van Nederland

Er is enige discussie over welk huis nu echt het smalst is. In Nederland barst het van historische, smalle woningen. Dit komt door een belastingregel uit de 17e eeuw, namelijk: hoe breder de gevel, hoe meer belasting je betaalde. Daardoor werden veel smalle huizen gebouwd, vooral Amsterdam staat er bekend om. Hier vind je dan ook behoorlijk wat kanshebbers op de titel. Het huis aan de Oude Hoogstraat wordt het meest genoemd als hét smalste huis van Nederland.

Oude Hoogstraat 22

Het piepkleine huisje uit 1738 vind je aan de Oude Hoogstraat. Het is slechts 2 meter breed en 5 meter diep. Leuk is de typisch Amsterdamse tuitgevel. Op de foto hierboven valt de mooie poort je misschien op. Deze poort naar de Waalse kerk uit 1616 werd ontworpen door de beroemde Hendrik de Keyser en diende als doorgang voor uitvaartdiensten. Maar dat terzijde.

Singel 7

Neem je de rondvaartboot door de hoofdstad dan hoor je dat juist Singel 7 het smalst is. Deze woning is weliswaar maar ongeveer 1 meter breed, maar wat je ziet is de achtergevel. De voorkant is veel breder. Daarom zou dit niet het smalste huis zijn, maar de smalste gevel van Amsterdam.

Generaal Vetterstraat 18b

Ook de woning aan de Amsterdamse Generaal Vetterstraat 18b gooit hoge ogen. Dit huis is 1.80 breed, maar 9 meter lang en dus niet echt klein. Dus hoewel dit huis smaller is dan de Oude Hoogstraat, heeft het een grotere woonoppervlakte, waardoor het minder vaak wordt genoemd als het smalste huis.

Kleine Trippenhuis

Een ander smal huis is “het Kleine Trippenhuis”, vlak om de hoek van de Oude Hoogstraat. Dat pandje heeft een mooie lijstgevel van slechts 2.44 meter breed. Het piepsmalle huis staat pal tegenover het imposante Trippenhuis, grappig genoeg juist het breedste grachtenhuis van Amsterdam.

’t Kleinste Huisje in Kampen

In Kampen staat “het Kleinste Huisje” van 1,4 meter breed, maar omdat dit lang als opslag heeft gediend wordt dit niet gezien als het smalste huis van Nederland.

Het smalste huis bezichtigen

Adres: Oude Hoogstraat 22, 1012 CE Amsterdam

Trompenburgh, ‘s-Graveland

De buitenplaats Trompenburgh ligt als een schip in het water en dat is niet voor niets. Het verwijst naar zijn beroemde bewoner in de 17e eeuw; zeevaarder Cornelis Tromp. De man die altijd in de schaduw van zijn beroemde vader Maarten Tromp zou staan.

Geschiedenis

Zoonlief is een heethoofd en krijgt regelmatig ruzie met zijn meerderen, zoals Michiel de Ruyter. Tromp wordt zelfs een paar keer op non-actief gesteld, bijvoorbeeld omdat hij oorlogsschepen gebruikt om zelf handel mee te drijven. Maar alle schandalen weerhouden Tromp niet de zee op te gaan. Hij wordt door Denemarken aangesteld als opperbevelhebber van de Deense vloot. En dat is dan weer zo’n succes dat de Deense koning hem benoemt tot graaf van Syllisborg. De trotse Tromp geeft daarop in 1675 zijn kersverse buitenplaats ook deze titel (overigens wordt Tromp later ook nog bevelhebber van de vloot van de Republiek maar dat leidt al weer snel tot problemen…).

Gebouw Trompenburgh

Tromp laat de mooie buitenplaats in 1675 bouwen nadat zijn eerdere landhuis, door de Fransen gebrandschat voor 3500 gulden, inderdaad wordt afgebrand op het moment dat Tromp weigert te betalen. Hierdoor zie je nu dit prachtige gebouw in de stijl van het Hollands classicisme (vermoedelijk gebouwd door Daniël Stalpaert) met talrijke verwijzingen naar het zeevaardersbestaan. Zo ligt de woning als een schip in de zee in het water, en wordt omringd door vier eilanden. Het dak is vormgegeven als een scheepsdek.

Gasten van meneer en mevrouw Tromp arriveren per boot bij de mooie buitenplaats en kunnen vanaf de boot zo naar de eerste verdieping lopen. Daar aangekomen staan ze meteen oog in oog met het absolute hoogtepunt van het gebouw; de beschilderde koepelzaal, geïnspireerd op de beroemde Oranjezaal in Huis ten Bosch. Er zijn bijzondere wandbespanningen en schilderingen te zien die de verheerlijking van het geslacht Tromp uitbeelden. Want alhoewel Cornelis zijn vader nooit heeft kunnen overstijgen, behaalt hij wel een andere triomf… Hij laat zich minstens 22 keer schilderen, voor zover bekend een record voor de 17e eeuw. Het zal hem dan ook deugd hebben gedaan dat de buitenplaats na zijn dood Trompenburgh is gaan heten. Cornelis Tromp ligt op eigen verzoek bij zijn vader begraven in de Oude Kerk Delft.

Trompenburgh bezoeken

Zuidereinde 43
1243 KK ‘s-Graveland

Trompenburgh wordt momenteel gerestaureerd. Van mei t/m augustus 2025 kun je een unieke kijkje achter de schermen nemen.

Trippenhuis, Amsterdam

Het 17-eeuwse Trippenhuis staat bekend als het breedste grachtenhuis in Amsterdam. Op het gebouw zie je talloze verwijzingen naar de eerste eigenaren, twee rijke wapenhandelaren.

Geschiedenis Trippenhuis

Het Trippenhuis uit 1662 is vernoemd naar de eerste bewoners, de broers Louys en Hendrik Trip. De gebroeders Trip waren ambitieuze wapenhandelaren die hun rijkdom wilden tonen door dit gigantische stadspaleis neer te zetten. Oorspronkelijk zaten achter de brede gevel twee huizen. Waarschijnlijk hebben de broers geloot om te bepalen wie links en wie rechts ging wonen. De familie Trip wilde het stadhuis op de Dam (het latere Paleis op de Dam) overtreffen. Het Trippenhuis heeft ook dezelfde bouwstijl: het Hollands classicisme. Bij deze stijl worden Grieken en Romeinen als voorbeeld genomen. Je ziet dit bijvoorbeeld aan het driehoekige fronton in het midden, dat doet denken aan een tempel.  De architect was Justus Vingboons die de broer was van (de veel bekendere) Philips Vingboons.

Architectuur Trippenhuis

Het Trippenhuis barst van de verwijzingen naar het beroep van wapenhandelaar. De broers waren namelijk heel trots op hun werk. Ze zagen zichzelf niet als oorlogsmakers, maar als vredestichters. Want, uit oorlog komt vrede voort: ex bello pax. Zo zie je op het dak twee schoorstenen in de vorm van kanonnen. En op de voorgevel is het familiewapen te zien, omgeven door kanonnen en kogels. Olijf- en palmtakken symboliseren de vrede. In 1812 gaf koning Lodewijk Napoleon het Trippenhuis een nieuwe bestemming. Het door hem opgerichte wetenschappelijk instituut (de voorloper van de KNAW) trok in het gebouw. Ook het Vaderlands Museum voor Schilderijen en het Prentenkabinet (het huidige Rijksmuseum) kwam er te zitten. Vincent van Gogh bezocht het museum geregeld. In 1885 werd het huidige Rijksmuseum aan het Museumplein geopend. Toen werd de hele collectie daar ondergebracht.

Het kleine Trippenhuis

Tegenover het brede stadspaleis staat ‘het kleine Trippenhuis’. Hierover bestaat een bijzondere legende… De koetsier van familie Trip kwam regelmatig met zijn verloofde kijken naar het stadspaleis in aanbouw. Een keer verzuchtte hij: “Ach, ik zou al gelukkig zijn met een huis dat zo breed is als de voordeur van mijn meester”. De heer Trip hoorde dat en zorgde ervoor dat zijn koetsier zo’n huis kreeg. Maar of het waar is? Wat wel klopt: beide voordeuren van het stadspaleis zijn ieder bijna even breed als het kleine Trippenhuis.

Het kleine Trippenhuis

Het Trippenhuis bezichtigen

Adres: Kloveniersburgwal 29, 1011 JV Amsterdam

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen. Op Open Monumentendag is het soms van binnen te bekijken. 

Grachtenmuseum, Amsterdam

Dit jaar bestaat Amsterdam 750 jaar. Het ideale moment om je onder te dompelen in de Amsterdamse historie. Met de audiovisuele tour in het Grachtenmuseum duik je in de geschiedenis van de beroemde grachtengordel.

Geschiedenis van de grachten

Het Grachtenmuseum is gevestigd in een (hoe kan het ook anders) prachtig grachtenhuis uit 1665, ontworpen door Philip Vingboons. In het statige pand reis je virtueel terug naar het begin van de 17e eeuw waarin de stad een ongekende groei doormaakte. Je ontdekt hoe de plannen voor de stadsuitbreiding werden gemaakt, beleeft de bouw van de grachtenpanden alsof je erbij bent, en in het enorme poppenhuis zie je hoe de bewoners vroeger leefden. De (mega)maquette maakt meteen duidelijk waarom de grachtengordel met zijn vele bruggen en bomen wordt gezien als stedenbouwkundig meesterwerk. Het is niet voor niets uitgeroepen tot Unesco Werelderfgoed.

Als afsluiting kun je op de bel-etage naar de stijlkamers met kroonluchters, wandbekleding en meer moois. Een hoogtepunt is de originele wandschildering met groene landschappen uit 1776. In deze historische kamers zijn vaak tijdelijke tentoonstellingen. En maak vooral ook een rondje door de leuke binnentuin (let op: gesloten in de winter).

Grachtenmuseum bezoeken

Adres: Herengracht 386, 1016 CJ Amsterdam

Scheepvaartmuseum, Amsterdam

Het Scheepvaartmuseum, of ’s Lands Zeemagazijn zoals het oorspronkelijk heette, werd gebouwd toen Amsterdam de grootste haven ter wereld was. Het diende als pakhuis van de Admiraliteit van de stad (de voorloper van de marine). Het is het grootste, nog bestaande 17e-eeuwse pakhuis van Nederland.

Gebouw Scheepvaartmuseum

Wegens ruimtegebrek (toen al) liet Amsterdam halverwege de 17e-eeuw 3 eilanden in het IJ aanplempen. In 1656 werd op Kattenburg ’s Lands Zeemagazijn neergezet om onder meer zeilen en vlaggen, maar ook buskruit en kanonnen op te slaan. Daniel Stalpaert ontwierp het in classicistische bouwstijl. Deze stadsbouwmeester van Amsterdam werkte eerder al aan het stadhuis en had daar ervaring opgedaan met deze sobere, rustige en regelmatige stijl. Ingetogen of niet, het pakhuis was voor die tijd indrukwekkend en inspireerde Joost van den Vondel tot zijn lofdicht Zeemagazijn gebouwt op Kattenburgh t’Amsterdam. Het pand werd neergezet op maar liefst 2300 palen maar die konden verzakking helaas niet voorkomen. Daarom zie je steunberen en risalieten ter versteviging van het pand.

De (destijds nog open) binnenplaats werd gebruikt om regenwater op te vangen. De tongewelven eronder konden zo’n 40.000 liter regenwater opslaan als voorziening in geval van brand; duurzaamheid avant la lettre. Ironisch genoeg was deze opslag net wegbezuinigd toen in 1791 brand uitbrak in het pakhuis, maar gelukkig doorstonden de stevige muren deze ramp. Daarna kwam er een pleisterlaag over de zwartgeblakerde bakstenen; niets meer aan doen.

Renovatie Scheepvaartmuseum

Sinds 2011 is het letterlijke hoogtepunt van het Scheepvaartmuseum te bewonderen. Toen werd tijdens een renovatie de gigantische glazen overkapping over de binnenplaats aangebracht met duizenden stukken glas in een metalen frame. Het lijnenspel symboliseert de kruisende kompaslijnen die doen denken aan een oude zeekaart. Een spectaculair gezicht!

Scheepvaartmuseum bezoeken

Adres: Kattenburgerplein 1, 1018 KK Amsterdam

Bibliotheca Thysiana, Leiden

Zie hier, de allereerste openbare bibliotheek van Nederland. In 1655 speciaal gebouwd als bibliotheek, overigens wel alleen met wetenschappelijke boeken. Het oorspronkelijke interieur en boekverzameling van de Bibliotheca Thysiana is vrijwel helemaal bewaard gebleven.

Ontstaan eerste bibliotheek in Leiden

De bibliotheek werd gesticht door Johannes Thysius. Iedereen verwachtte dat hij na zijn studie jurist zou worden, maar hij koos ervoor om boeken te verzamelen (lees: hij had een rijke vader). Dit werd uiteindelijk een indrukwekkende collectie met boeken over elke wetenschappelijke discipline. Een pareltje is de prachtig geïllustreerde atlas van Blaeu. Maar er ligt nog veel meer moois. En dat had hij zelf ook door, want in zijn testament liet hij vastleggen dat zijn verzameling na zijn dood beschikbaar moest zijn via ‘een publieke dienst ter studie’. Speciaal hiervoor werd het mooie gebouw aan het Rapenburg gebouwd.

Het gebouw werd ontworpen in het Hollands classicisme door Arent van ’s Gravensande. Met pilasters (platte zuilen) op de gevel en 2 globes op het dak. De begane grond was bedoeld als woonruimte voor de beheerder. Hier valt vooral de monumentale bordestrap op die naar de houten zaalbibliotheek leidt. De bibliotheek is een plaatje om te zien met al die historische boekenkasten. Absoluut uniek is dat hier een van de 14 (!) nog bestaande boekenmolens ter wereld te vinden is. Dat is een soort lessenaar met meerdere boekenplanken die je kunt ronddraaien. Met een ingenieuze constructie van pokhout zodat bij het draaien het hout dusdanig wordt geperst dat er olie vrijkomt. Een zelfsmerende boekenmolen dus, geniaal!

Bibliotheca Thysiana bezoeken

Adres: Rapenburg 25 | 2311 GG Leiden

Bibliotheca Thysiana hoort bij de Universiteit Leiden. De bibliotheek is tegen betaling op afspraak te bezichtigen voor groepen tot 20 personen. Meestal is de bibliotheek op Open Monumentendag gratis te bezoeken.

Paleis op de Dam, Amsterdam

Het Paleis op de Dam wordt gezien als het meest prestigieuze gebouw van de 17e eeuw. Het is oorspronkelijk gebouwd als stadhuis, maar in de 19e eeuw omgevormd tot paleis. Je kunt het paleis bezoeken, met een leuke audiotour.

Gebouw Paleis op de Dam

In 1648 krijgt Jacob van Campen de opdracht het gebouw te ontwerpen. Het nieuwe stadhuis van Amsterdam moet de macht en rijkdom van de stad uitstralen, dus Van Campen pakt flink uit. De architect laat zich inspireren door de imposante regeringsgebouwen van het oude Rome en ontwerpt het stadhuis in classicistische stijl. Het krijgt een koepeltoren, een voorgevel met pilasters, een risaliet en fronton en beeldhouwwerk dat de macht van de stad symboliseert. Bovendien wordt het hele pand opgetrokken uit dure Bentheimer zandsteen uit Duitsland (nadeel van deze geelbruine steensoort is overigens dat die door weersinvloeden grijs kleurt). De technische uitvoering werd verzorgd door stadsbouwmeester Daniël Stalpaert. In 1654 vertrok Van Campen na een ruzie met het stadsbestuur, waarna Stalpaert de volledige leiding kreeg.

Nachtwacht in het stadhuis

Leuk weetje: In 1715 is het idee om het nu wereldberoemde schilderij de Nachtwacht in het stadhuis op te hangen (tot die tijd hangt het in het Trippenhuis). De plek is  ook al bepaald, namelijk tussen 2 deuren in de Kleine Krijgsraadzaal. Er is alleen een klein probleempje: het past niet. En wat doe je dan? Je knipt simpelweg een paar stroken van het schilderij af (Rembrandt was toen duidelijk nog niet zo’n grote naam als nu)… Sindsdien is het wereldberoemde schilderij dat nu in het Rijksmuseum hangt, dus een stuk kleiner. Meer weten? Lees het leuke artikel De Nachtwacht: verborgen, vernield en verheerlijkt van Andere Tijden.

In 1806 benoemt keizer Napoleon Bonaparte zijn jongere broertje Lodewijk tot koning van Nederland. Twee jaar later neemt de koning het stadhuis in gebruik en laat het inrichten als koninklijk paleis. Dit heeft wel wat voeten in de aarde. De koude kantoren krijgen tapijten op de vloer en stoffen op de wanden. De voormalige gevangeniscellen worden omgebouwd tot wijnkelders. Ook moet er absoluut er een balkon komen; een koning moet zich immers tonen aan het volk. Maar het gebouw is hier totaal niet geschikt voor, waardoor het nu heel gek laag hangt.

Paleis op de Dam bezoeken

Adres: Nieuwezijds Voorburgwal 147, 1012 RJ Amsterdam

Audiotour

Koning Willem-Alexander gebruikt het paleis voor staatsbezoeken en andere officiële ontvangsten. Het is verder zoveel mogelijk open voor publiek. Je kunt een audiotour volgen door de mooiste vertrekken van het gebouw. Je hoort alles over de architectonische hoogtepunten, maar ook interessante verhalen over de koning en zijn vrouw Hortense. Een tipje van de sluier: ze hadden allebei hun eigen slaapkamer in de uiterste hoeken van het gebouw, zo ver mogelijk van elkaar vandaan.

Mauritshuis, Den Haag

In de 17e eeuw ontwierp de beroemde Jacob van Campen dit kleurrijke gebouw, oorspronkelijk als woonhuis. Nu is het een museum dat vooral bekend is door het iconische ‘Meisje met de parel’ van Vermeer.

Gebouw Mauritshuis

Het Mauritshuis werd gebouwd in 1644 als woonhuis voor Johan Maurits van Nassau-Siegen, een omstreden figuur. Jacob van Campen ontwierp het statige pand, met hulp van zijn assistent Pieter Post. Het geldt als een van de eerste voorbeelden van het Hollands classicisme, een bouwstijl die zich liet inspireren door de architectuur van de Grieken en Romeinen. Daardoor lijkt het Mauritshuis wel op een Romeinse tempel met zijn statige zuilen en het driehoekige fronton boven de ingang.

Na de dood van Johan Maurits werd het Mauritshuis gebruikt als gastenverblijf van de Staten-Generaal. Maar dat liep bijna verkeerd af… In de winter van 1704 brak een flinke brand uit—waarschijnlijk veroorzaakt door een aangeschoten bediende. Omdat de Hofvijver bevroren was, was blussen vrijwel onmogelijk. Het gebouw ging bijna volledig in vlammen op; alleen de buitenmuren bleven staan. Gelukkig werd het Mauritshuis in de tien jaar daarna weer helemaal opgebouwd waarbij het oorspronkelijke ontwerp zoveel mogelijk werd gevolgd.

Museum Mauritshuis

In 1822 kreeg het Mauritshuis de functie van museum. Het groeide al snel uit tot een geliefde plek, wat leidde tot meerdere verbouwingen in de loop der tijd. In 2014 werd het museum zelfs flink uitgebreid; een gebouw aan de overkant van de straat werd bij het museum getrokken en via een ondergrondse foyer met het hoofdgebouw verbonden. Net als bij het Louvre kreeg het Mauritshuis een glazen entree, ontworpen door Hans van Heeswijk — dezelfde architect die later ook de nieuwe entree van het Van Gogh Museum ontwierp.

Mauritshuis bezoeken

Adres: Korte Vijverberg 8, 2513 AB Den Haag

Bekijk ook

Mauritshuis, Willemstad

Het Mauritshuis werd in 1623 gebouwd als buitenplaats en jachtslot voor prins Maurits, de zoon van Willem van Oranje. Nu huist er een gratis bezoekerscentrum over Willemstad in.

Historie Mauritshuis

Willem van Oranje was hier al een tijdje actief, want hij zag dit als goede plek om de scheepvaart te beheersen tussen Holland, Zeeland en Antwerpen. Dus hij maakte van het toenmalige Ruigenhil het mooie vestingstadje dat je nu ziet. Toen Willem van Oranje overleed, vernoemde Maurits de plek naar zijn vader en gaf Willemstad meteen stadsrechten. Hij liet het raadhuis en een koepelkerk bouwen en in 1623 voor zichzelf dus dit mooie optrekje. Zijn buitenplaats heette overigens oorspronkelijk het Prinsenhof, net als de verblijfplaats van zijn vader Willem in Delft. Het Mauritshuis is met zijn trapgevels, speklagen en vrolijke rode luiken typisch Hollandse renaissance.

Gebruik Mauritshuis

Prins Maurits heeft niet lang kunnen genieten van zijn buitenplaats, want hij overleed twee jaar nadat het klaar was. Pas veel later, tijdens de Eerste Wereldoorlog, kreeg het Rijkspostduivenstation een plekje in het gebouw. Tegenwoordig worden ze niet zo gewaardeerd, maar vroeger werden duiven gezien als ware helden die vooral tijdens oorlogen belangrijke berichten bezorgden. Het gebouw was toen ook in gebruik als als militair hospitaal. Door de jaren heen had het gebouw veel verschillende functies. De gouverneur van Willemstad woonde er een tijdje, later verbleven er marechaussees met hun gezinnen en het heeft ook nog dienst gedaan als stadhuis.

Bezoekerscentrum

De zolder van het Mauritshuis ziet eruit als de zolder van zo ongeveer elke willekeurige Nederlander: stampvol spullen uit tijden van weleer, met het verschil dat deze unieke exemplaren het interessante verleden van Willemstad uit de doeken doen. Je ziet een nagemaakte schoenmakerij, gereedschap en keukengerei, maar ook het ondergoed dat destijds gedragen werd. Na een bezoek aan de zolder is je beeld van Willemstad zonder meer compleet. Beneden draait het vooral om het militaire verleden van de stad. In 1793 vielen de Fransen Willemstad namelijk aan, maar toen maakten we al slim gebruik van het water en zetten de omliggende polder blank om ze tegen te houden. Uiteindelijk kwam de stad overigens toch in handen van Napoleon. Hij liet vervolgens een buskruitmagazijn en Fort Sabina en Fort de Hel bouwen die je ook nog steeds kunt bezichtigen.

Mauritshuis bezoeken

Adres: Hofstraat 1, 4797 AC Willemstad

Het bezoekerscentrum is gratis te bezoeken. 

Bekijk ook

Stadhuis van Delft

Het middeleeuwse stadhuis van Delft brandde in 1618 af. Behalve één toren, die in de middeleeuwen werd gebruikt als gevangenis: Het Steen. Na de brand liet het stadsbestuur een heel nieuw stadhuis bouwen, rondom de toren.

Delft vroeg Hendrick de Keyser het nieuwe stadhuis te ontwerpen. De architect en beeldhouwer was toch in de buurt, want hij maakte op dat moment het praalgraf in de Nieuwe Kerk voor Willem van Oranje (hij was even daarvoor vermoord door Balthasar Gerards die dan weer in gevangenis Het Steen terechtkwam). De Keyser werkte snel, het nieuwe stadhuis was twee jaar na de brand al klaar. Hij ontwierp het stadhuis in de late renaissancestijl. Een symmetrisch gebouw, met pilasters, een fronton boven de ingang en vele decoraties. Het prachtige beeld van Vrouwe Justitia – dat herinnert aan de vroegere rechtbank in het gebouw – springt het meest in het oog. Zij is omringd door obelisken, siervazen en schelpmotieven. In de 19e eeuw is het gebouw overigens – voor die tijd – gemoderniseerd; de de kruisvensters met glas-in-lood en luiken werden onder andere vervangen. Later is het gebouw gelukkig in oude staat hersteld.

Stadhuis Delft bezoeken

Adres: Markt 87, 2611 GS Delft

Het stadhuis is alleen te bezoeken op Open Monumentendag. Ook is het een gewilde trouwlocatie (leuk om te weten: de beroemde kunstschilder Johannes Vermeer  ging er in ondertrouw). De middeleeuwse gevangenis Het Steen is te bezichtigen in schoolvakanties.

Kaerskorf, Delft

De Kaerskorf uit 1598 ziet er typisch Hollandse renaissance uit. Maar had in de 19e eeuw nog een hele andere aanblik. In het prachtige gebouw zit nu een antiekwinkeltje.

Terug naar de renaissance

In 1598 kreeg een kruikenbakker toestemming om De Kaerskorf te bouwen. Het werd een prachtig gebouw in renaissancestijl, met kenmerkende trapgevel en kruisvensters. Een paar eeuwen later, in 1839,  kocht een timmerman het gebouw (voor 810 gulden). Hij koos ervoor het pand te moderniseren naar 19e-eeuwse mode… Het kreeg een lijstgevel met schuifvensters en weg was de 16e-eeuwse renaissancestijl! In 1965 restaureerden architechten Kooreman en Raue het gebouw in de oorspronkelijke 16e-eeuwse stijl. Dit dankzij de Vereniging Hendrick de Keyser die het inmiddels in bezit had. De reconstructie was mogelijk dankzij de aangetroffen bouwsporen in het pand en een tekening uit 1836 van het originele gebouw.

Naar De Kaerskorf

Adres: Markt 2, 2611 GT Delft

Stadhuis Leiden

Met het stadhuis van Leiden is iets bijzonders aan de hand. Alleen de voorgevel is namelijk bewaard gebleven – overigens met zijn 86 meter wel gelijk de langste renaissancegevel van Nederland! De rest van het gebouw brandde in 1929 compleet af.

Na de brand werd achter de 16e-eeuwse gevel een nieuw stadhuis gemaakt. De inrichting kreeg een duidelijk thema: marmer. De vloeren, muren, pilaren….van marmer dus. Wat je ook zal opvallen, zijn de werken die de beroemde M.C. Escher maakte voor het gemeentehuis. Zoals de prachtige vloer in de raadzaal en de bijzondere klok. De 16e-eeuwse gevel werd ontworpen door Lieven de Key. Je ziet een imposante bordestrap voor de ingang, drie topgevels en tal van decoraties. Bijvoorbeeld twee beelden die de Tijd en de Eeuwigheid voorstellen.

Stadhuis Leiden bezichtigen

Adres: Stadhuisplein 1, 2311 EJ Leiden

Op Open Monumentendag kun je een leuke rondleiding volgen door het gebouw waarbij je meer hoort over de geschiedenis van het stadhuis en van Leiden.

Stadhuis van Franeker

Franeker was in de 16e eeuw een welvarend plaatsje en daarom wilde het stadsbestuur een prestigieus stadhuis. Dat is gelukt, want zijn roem reikte uiteindelijk tot in Amerika! In Brookline staat namelijk een kopie van het gebouw, aan de ‘Netherlands Road’.

Bouwmeester Pieter Augustinusz Ens en steenhouwer Claes Jelles ontwierpen het  gebouw uit 1594 in de stijl die toen in de mode was, de renaissance. Met een kenmerkende trapgevel, en lagen natuursteen (speklagen) die het gebouw een levendige uitstraling geven. Hoog boven die ingang zie je Vrouwe Justitia op een draagsteen, er zat vroeger namelijk ook een rechtbank in het stadhuis. Door het raam werd het vonnis uitgeroepen aan het volk; de straf was meestal een paar dagen aan de schandpaal die vlak voor het stadhuis stond. De zijvleugel van het gebouw ziet er overigens heel anders uit, omdat die pas in 1760 werd toegevoegd in strakke, statige Lodewijk XV-stijl. Het stadhuis van Franeker staat in de Top 100 van Nederlandse monumenten.

Naar stadhuis Franeker

Adres: Raadhuisplein 1, 8801 KX Franeker

Oude Stadhuis, Den Haag

Het Oude Stadhuis in Den Haag valt totaal niet op.  Dat komt omdat het – als een van de weinige stadhuizen – niet aan een plein ligt. Zonde, want het heeft een prachtige voorgevel, geïnspireerd op het stadhuis in Antwerpen. Het Oude Stadhuis uit 1565 is nu in gebruik als trouwlocatie. 

Leuk zijn de rode luiken en de beelden die de renaissancegevel sieren. Wie de bouwmeester was, is tot op heden een raadsel. Het gebouw kreeg in 1733 nog een zijvleugel, die al helemaal niet opvalt. En die werd ontworpen door een beroemd architect, namelijk  Daniël Marot. Hij introduceerde de Franse Lodewijk XIV-stijl in Nederland: een statige en symmetrische stijl. Je zou haast denken dat het om een compleet ander gebouw gaat.

Oude Stadhuis bezichtigen

Adres: Dagelijkse Groenmarkt 1, 2513 AL Den Haag

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen.

De Librije, Zutphen

Een onopvallend houten deurtje in de enorme Walburgiskerk brengt je naar de Librije, de enige nog originele kettingbibliotheek van Nederland. Je kunt de Librije alleen bezoeken met een gids; die neemt je enthousiast mee in de geschiedenis van deze leeszaal uit 1564.

In één stap ben je terug in de 16e eeuw. Het historische plafond met kruisgewelven, de versierde pilaren en de authentieke houten leestafels (lectrijnen) vormen samen een historisch plaatje. En je ziet de enorme bruinleren boeken aan kettingen liggen, precies zoals dit eeuwen geleden gebeurde om diefstal te voorkomen. Gelukkig maar, want in de kettingbibliotheek zijn nu bijzondere exemplaren te vinden. Zoals de eerste druk van het boek van Copernicus over het heelal. Of de middeleeuwse boeken die stammen uit de tijd dat de boekdrukkunst nog maar net was uitgevonden (de incunabelen).

Bijzonder zijn ook de afbeeldingen aan de zijkant van de oudste lectrijnen, gemaakt door Wilhelm de Beeldensnyder (what’s in a name). En, ook van zijn hand, de pilaren waarop vele leuke afbeeldingen staan. Ook origineel zijn de vloertegels met hier en daar nog wat afdrukken, bijvoorbeeld van kleine hondenpootjes. Of…zijn ze van de duivel? Over deze legende zal de gids je meer vertellen. En als laatste tip: probeer op een dag te gaan waarop de zon schijnt, de zachte lichtstralen die door de kerkramen schijnen, maken het prachtige plaatje helemaal af.

De Librije bezoeken

Adres: Kerkhof 3, 7201 DM Zutphen

Geïnspireerd geraakt? In Italië kun je naar de enige andere originele kettingbibliotheek van Europa, de Biblioteca Malatestiana in Cesena.

Paleis Noordeinde, Den Haag

Koning Willem-Alexander gebruikt Paleis Noordeinde als werkpaleis. Het paleis wordt elke zomer een paar dagen opengesteld voor publiek

Het paleis is belangrijk voor de Oranjes. Een greep uit de gebeurtenissen: koning Willem I gebruikt het vanaf 1813 als winterpaleis, net als koning Willem III. Koningin Wilhelmina wordt er geboren en woont er zo’n twintig jaar. En het is ook de plek van de de geboorte, de verloving en het huwelijk van Juliana. Het gebouw uit 1533 is overigens van oorspronkelijk niet vorstelijk. Het ‘Oude Hof’ is eerst van ene Willem Goudt. Later huurt de Staten van Holland het pand voor Louise de Coligny, de weduwe van Willem van Oranje. Zij gaat er wonen met haar zoontje, Frederik Hendrik. En in 1640 zorgt hij voor het huidige uiterlijk van Paleis Noordeinde door het te laten verbouwen door de beroemde Jacob van Campen. In de 19e eeuw wordt het paleis uitgebreid met de Koninklijke Stallen. Die kun je ook bezoeken tijdens de zomeropenstelling.

Paleis Noordeinde bezoeken

Noordeinde 68
2514 GL Den Haag

Zomeropenstelling

Paleis Noordeinde wordt elke zomer een paar dagen opengesteld voor publiek. Op elke kamer vertellen gastheren en gastvrouwen je over de mooie vorstelijke vertrekken.

Houten Huys, Amsterdam

Het Houten Huys stond lang bekend als het oudste huis van Amsterdam. Maar toen werden twee ontdekkingen gedaan…

Bouwjaar Houten Huys

Men dacht altijd dat het huis vlak na de grote stadsbrand van 1452 werd gebouwd, totdat experts besloten nader onderzoek te doen. Dankzij de jaarringen in het hout kwamen zij erachter dat de woning bijna een eeuw later is neergezet, namelijk in 1528. Daarmee raakte het Houten Huys gelijk zijn eerste plek kwijt. Want in 2012 deed een bouwinspecteur nog een andere bijzondere vondst. In een huis aan de Warmoesstraat, een van de oudste straten van Amsterdam, ontdekte hij bij toeval een houtskelet uit de late middeleeuwen. Jaarringenonderzoek op het hout bood weer uitkomst, het kwam uit 1485! Daarmee werd het pardoes het oudste huis van Amsterdam. Helaas is daar meer niets van te zien, omdat de woning in 1800 een nieuwe voorgevel kreeg.

Meer houten gebouwen in Amsterdam

Als je een kijkje wilt nemen bij deze eeuwenoude huizen, raad ik aan om bij het Houten Huys te beginnen. De woning heeft echt nog een middeleeuwse uitstraling en staat in het charmante Begijnhofje, een goed bewaard geheim midden in het centrum van Amsterdam. Aanrader is om daarna via de Warmoesstraat 90 (het echt oudste huis) naar de Zeedijk te lopen. Op nummer 1 zie je namelijk het enige andere houten gebouw in de stad, Café In ’t Aepjen. Het verhaal gaat dat daar de bekende uitdrukking ‘in de aap gelogeerd’ is ontstaan. Of dat waar is, lees je in het leuke artikel In de aap gelogeerd zijn van Historiek. En als je toch op pad bent is ook de Oude Kerk een bezoek waard, dat is namelijk het oudste gebouw van de stad.

Houten Huys bezichtigen

Adres: Begijnhof 34, 1012 WV Amsterdam

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen.

Stadhuis Middelburg

Het is er niet aan af te zien, maar het mooie, oude centrum van Middelburg werd in de Tweede Wereldoorlog grotendeels verwoest. Ook het stadhuis werd getroffen, maar gelukkig bleven de buitenmuren staan.

Het stadhuis met zijn torentjes, rood-witte luiken en hoge vensters is gebouwd in de stijl van de late Vlaams-Brabantse gotiek. En dit is niet gek, want het werd gebouwd door de Mechelse familie Keldermans. Het stadhuis was in 1520 klaar, maar onderging daarna nog een hoop veranderingen. In 1884 restaureerde de bekende architect Pierre Cuypers het stadhuis. Hij verving bijvoorbeeld de 16e-eeuwse beelden van graven en gravinnen van Zeeland (25 stuks!). En maakte een beeldje van koningin Wilhelmina met prinses Juliana op de arm. Ook repareerde de architect de toren van het stadhuis. Bij Middelburgers zelf bekend als Malle Betje, omdat de klok altijd achterloopt bij die van de Lange Jan. Na het bombardement op Middelburg werden de gotische gevels hersteld en nieuwbouw toegevoegd.

Stadhuis Middelburg bezoeken

Adres: Lange Noordstraat 1, 4331 CB Middelburg

Stadswandeling

Je kunt een leuke stadswandeling maken met een gids, je komt dan ook in het stadhuis. In de naastgelegen Vleeshal kun je bijzondere videoprojecties bekijken van de Stichting Beeldende Kunst Middelburg (gratis met Museumkaart).

Paushuize, Utrecht

Dit stadspaleis was bedoeld voor paus Adrianus VI; de enige Nederlandse paus ooit. Hij liet zijn huis in 1517 bouwen, maar heeft er zelf uiteindelijk nooit gewoond. Je kunt een leuke rondleiding met gids volgen door het gebouw.

Over de paus

De Utrechtse Adriaan Florisz Boeyens was hoogleraar theologie aan de universiteit van Leuven en wilde zich hier in alle rust aan wijden. Maar dat liep even anders. Hij werd namelijk benoemd als leermeester van een ambitieuze 7-jarige leerling, de latere Karel V! In 1515 vroeg de keizer of Adrianus bisschop wilde worden in Spanje. Adrianus klom steeds hoger op de maatschappelijke ladder en werd in 1522 geheel onverwacht benoemd tot paus en vertrok met tegenzin vertrok naar Rome. Maar de Romeinen waren niet blij met de paus, want Adrianus hield niet van drank en lekker eten – alles waar een goede paus aan moet voldoen – en hij wilde ook nog eens gaan hervormen (vanwege de beschuldigingen tegen de kerk van Maarten Luther). Na anderhalf jaar paus te zijn geweest, stierf Adrianus in Rome. Tot zijn grote verdriet heeft hij zijn stadspaleis dus nooit bewoond of zelfs maar gezien. Pas na zijn dood hebben de Utrechters het ‘Paushuize’ genoemd.

Architectuur Paushuize

Paushuize is een renaissancehuis met gotische invloeden. De levendige uitstraling dankt het aan de rode bakstenen afgewisseld met lichte speklagen van natuursteen. Op de hoek heeft Paushuize een trapgevel, met kleine torentjes op de treden. Daaronder zie je een levensgroot beeld van Christus Salvator met wereldbol. Twee engeltjes houden het wapen van Adrianus vast. Paushuize heeft ook een mooi poortgebouw, met een iets andere kleur omdat het pas in 1633 werd toegevoegd. De poort leidt naar de mooie binnentuin waar je twee wachthuisjes ziet. Die stonden vanaf eind 19e eeuw voor de poort (waarschijnlijk onbemand, dus vooral symbolisch). Na de dood van Adrianus kreeg het gebouw namelijk vele bestemmingen. Het kwam in handen van de adel en de Franse bezetters, veranderde in hotel, werd ambtswoning en later provinciehuis.

De prachtige salons hebben nog helemaal de sfeer van een paleis. Absolute blikvanger is de spiegelzaal. Die werd in 1830 toegevoegd als vergaderzaal voor Provinciale Staten. Een paar jaar kreeg de zaal bijzondere muurschilderingen in neo-pompeïsche stijl, dus gebaseerd op de gevonden fresco’s in Pompeï. In 1954 bedacht iemand dat het een witte zaal met spiegels moest worden: de spiegelzaal. Maar gelukkig werd de zaal in 2009 gerestaureerd, waarbij de muurschilderijen in oorspronkelijke staat werden teruggebracht. Die waren dus gelukkig bewaard gebleven…Het is nu de enige zaal in Nederland in neo-pompeïsche stijl. Ook werd een muurschildering ontdekt van een jonge koningin Wilhelmina met lang haar. Die is ook weer te bewonderen. Het prachtige cassetteplafond maakt de zaal af.

Paushuize bezoeken

Adres: Kromme Nieuwegracht 49, 3512 HE Utrecht

Rondleiding

Elke laatste zondag van de maand kun je om 11.00 een gratis rondleiding volgen door Paushuize. Je komt natuurlijk in de mooie spiegelzaal, maar ook in de heren- en damessalon, je ziet waar de keuken vroeger zat, en je hoort leuke verhalen over de kunst in het stadspaleis (met Utrechts én Italiaans tintje). Tijdens Open Monumentendag kun je het gebouw ook gratis bezichtigen. 

De Delftsche Sport, Delft

In 1914 werd een compleet nieuw boothuis vastgemaakt aan een 16e-eeuwse toren. Het ontwerp kwam van Han van Meegeren, later beroemd als meestervervalser van Vermeer. En ook hier is echt niet van nep te onderscheiden.

Gebouw De Delftsche Sport

Bij de oprichting in 1885 zat de roeivereniging in een houten loods vlakbij de Gist- en Spiritusfabriek. In dit schuitenhuis waren geen kleedkamers, douches en er was zelfs geen toilet. Dus toen het aantal leden groeide, ging de vereniging op zoek naar een ander clubgebouw. En kwam op het idee om de -toen sterk vervallen- Sint-Huybrechtstoren van de gemeente te kopen. Han van Meegeren maakte een clubgebouw van de 16-eeuwse toren (in de 16e eeuw liet de gemeente Delft maar liefst 22 torens in de stadswallen bouwen, als uitzichtpunt of voor de opslag van wapens). Van Meegeren was destijds student Bouwkunde in Delft en al een paar jaar lid van de roeivereniging. Hij knapte de toren op, waarbij de verdwenen bovenste verdieping werd gereconstrueerd en vensters werden aangebracht. En hij ontwierp het neoromantische boothuis dat aan de toren vast kwam te liggen. Ook hier is echt en nep niet van elkaar te onderscheiden. Het boothuis zou zo uit de 16e eeuw kunnen komen.

Nieuwe vleugel

In de jaren 90 dreigde het hele gebouw vanwege de toegenomen scheepvaart langzaam in de Schie weg te zakken. Het clubgebouw was nodig aan herstel toe en bovendien (weer) te krap geworden door het groeiend aantal leden. In 2005-2006 werd het gebouw gerenoveerd en kreeg het een nieuwe transparante vleugel met douches en kleedkamers. Daar bovenop een dakterras met mooi uitzicht over de Schie.

De Delftsche Sport (DDS) bezichtigen

Adres: Oostplantsoen 140, 2611 WN Delft

Het gebouw is alleen van binnen te bekijken op Open Monumentendag.

Van der Velde in de Broeren, Zwolle

De gigantische kerk met boeken in Zwolle is warm en licht ingericht. Je brengt dan ook makkelijk een dagje door in het prachtige, eeuwenoude gebouw. Ook dankzij de stijlvolle brasserie met terras.

De Broerenkerk staat er al sinds 1512. Letterlijk hoogtepunt is het gewelf met zijn 16e-eeuwse schilderingen. In een lekker gestructureerd patroon: zes heiligen en vier (familie)wapens per gewelf, omringd door vrolijke bloemmotieven. Het gebrandschilderde glas werd aangebracht in 2013, toen de kerk boekhandel werd. In Van der Velde in de Broeren (voorheen Waanders in de Broeren) vind je zo’n 1000m2 aan boeken. Ook het orgel zal je opvallen. Dat stamt uit de 19e eeuw en wordt nog geregeld bespeeld.

Naar Van der Velde in de Broeren

Adres: Achter de Broeren 1-3, 8011 VA Zwolle


Gemeenlandshuis, Delft

Het Gemeenlandshuis uit begin 1500 is het oudste woonhuis van Delft. Zoals je ziet, was de eigenaar nogal rijk. Dit was te danken aan de grote bierproductie in de stad, want hij inde daar een soort belasting op. De versieringen op het gebouw verwijzen hier nog naar.

Geschiedenis Gemeenlandshuis

Destijds dronken mensen bier als water, simpelweg omdat het water te vervuild was. Jan de Huyter was pachter van hop (inde een soort belasting) en vergaarde zo een fortuin. Daarmee kon hij dit gigantische huis bouwen; de hopbelletjes op het ‘Huyterhuis’ herinneren hier nog aan. Verder kreeg het gotische huis een hoge trapgevel die bedoeld was als uitkijktoren; een absoluut statussymbool voor De Huyter. De prachtige wapens boven de toegangsdeur werden in 1645 aangebracht toen het Hoogheemraadschap van Delfland het gebouw kocht; vanaf dan het ‘Gemeenlandshuis’ genoemd. De wapens werden ontworpen door de beroemde architect Pieter Post. En let ook op de mooie vergulde zeemeerman als windvaan op het torentje. Helemaal geweldig is het riddertje naast de toegangsdeur. Die noem ik even apart, want die wordt vaak over het hoofd gezien. De oorspronkelijke dakruiter ontdekten archeologen tijdens de restauratie van 1988.

Bewoners en gasten

Het huis heeft opvallende bewoners en gasten gehad. Toen Karel V in 1541 Delft bezocht, logeerde hij in dit huis bij Jan de Huyter. De Huyter had namelijk goede relaties met het hof. Later werd het huis bewoond door Maria van Nassau, een dochter van Willem van Oranje. Maria en haar man Philips van Hohenlohe hadden maar liefst zesentwintig man personeel in dienst. Het huis werd in die tijd de Hof van den Grave van Hohenlohe genoemd.

Naar het Gemeenlandshuis

Adres: Oude Delft 167, 2611 HB Delft

Het Gemeenlandshuis is alleen tijdens Open Monumentendag Delft van binnen te bewonderen. De medewerkers van het Hoogheemraadschap organiseren elk jaar een leuk schouwspel.

Markiezenhof, Bergen op Zoom

Oorspronkelijk een imposant gotisch paleis dat helemaal teruggaat tot de 15e eeuw, nu een museum.

Markiezen

Ooit was dit het woonpaleis van de heren en later markiezen (een hoge adellijke titel) van Bergen op Zoom. Jan II van Glymes laat het bouwen, hij staat beter bekend als ‘Jan met den lippen’ vanwege zijn vergroeiing aan zijn lip en zijn 34 kinderen waarvan zo’n 21 bastaard (volgens de legende zijn het er in totaal zelfs 50). Dat is in die tijd overigens geen taboe; bastaardkinderen zijn een statussymbool en een middel om je invloed uit te breiden. En met resultaat, want met zijn verbluffende macht en rijkdom laat hij het laat-gotische stadspaleis bouwen, het Markiezenhof.

Gebouw Markiezenhof

Het Markiezenhof straalt een en al grandeur uit. In 1511 is het stadspaleis klaar, maar Jan II zelf is even daarvoor overleden en kan het niet meer bewonderen. Karakteristiek zijn de trapgevels, de rode vensterkorven aan de voorgevel om ongenode gasten buiten te houden en het afwisselend gebruik van natuursteen en baksteen. De pronkstukken van het paleiscomplex zijn de Grote Galerij aan de Grote Binnenplaats en de Hofzaal met zijn laatgotische Christoffelschouw die is toegevoegd in 1522.

Nadat het ‘markiezaat’ eindigt komt het complex eind 17e eeuw in buitenlandse handen en wordt het naar die tijd gemoderniseerd. De arcade wordt dichtgemetseld, de toren ingekort en de achtergevel krijgt een klassieke Franse stijl. In 1795 legt het Franse leger beslag op het Markiezenhof en gebruikt het als militair hospitaal. Zo’n 20 jaar later wordt het een kazerne, waarna het paleis zwaar in verval raakt. In de jaren vijftig komt de grandeur van het paleis terug; de arcades, gevels en de toren worden in oude staat hersteld. Daarna trekt het museum in het mooie stadspaleis.

Markiezenhof bezoeken

Adres: Steenbergsestraat 8, 4611 TE Bergen op Zoom

Bekijk ook

Stadhuis van Gouda

Het stadhuis van Gouda is een van de oudste stadhuizen van Nederland. Het reusachtige gebouw uit 1450 staat midden in het historische hart van de stad.

Het stadhuis staat prominent op de markt. Het stadsbestuur wilde namelijk een vrijstaand pand, omdat het vorige stadhuis een grote stadsbrand niet had doorstaan. Overigens was de aanblik in de 15e eeuw wel heel anders, want de ‘markt’ was toen nog een drassig veenterrein. Het stadhuis van natuursteen met zijn rode luiken, het carillon, de beelden en torentjes lijkt opvallend op het stadhuis van Middelburg en doet Vlaams aan. Dit is te danken aan de Mechelse architectenfamilie Keldermans die aan beide gebouwen heeft gewerkt. Het imposante stadhuis van Gouda is rijkversierd en vooral voorgevel maakt indruk door de pinakels (kleine torenvormige decoraties), de uitkragende hoektorentjes en de grote vierkante toren. De talrijke beelden van de hoofdrolspelers uit de Goudse geschiedenis maken het helemaal af, alhoewel die pas halverwege de 20e eeuw zijn toegevoegd. Ook het klokkenspel in de zijgevel is uit die tijd. Elk half uur komt het poppenspel tot leven met als hoofdrolspeler Floris V die Gouda in 1272 stadsrechten verleende.

Stadhuis Gouda bezoeken

Adres: Markt 1, 2801 JG Gouda

Het stadhuis van Gouda is op Open Monumentendag meestal te bezoeken. Je komt dan in de mooie trouwzaal met de trots van de stad: de wandbekleding uit 1642. Ook de burgerzaal, de burgemeesterskamer en de mooie zaal onder de nok van het gebouw zullen indruk maken.

Martinitoren, Groningen

De Martinitoren is de bekendste en hoogste toren van Groningen. De Groningers noemen hem wel liefkozend D’Olle Grieze (de oude grijze). De toren is namelijk bekleed met Bentheimer zandsteen die na verloop van tijd grijs kleurt.

Geschiedenis Martinitoren

Op de plek van de beroemde toren stonden eerst twee andere torens. Eentje in romaanse stijl uit de 13e eeuw, maar die ging verloren door een blikseminslag. De tweede toren die daarna werd gebouwd, onderging helaas even later hetzelfde lot. Maar drie keer is scheepsrecht; de gotische toren die je nu ziet verrees anno 1482 in volle glorie en staat nog fier overeind. Niet helemaal zonder slag of stoot,  want hij ging bijna in vlammen op tijdens de vreugdevuren na het vertrek van de Spanjaarden en overleefde de Tweede Wereldoorlog ternauwernood. Maar gelukkig is de Martinitoren nog steeds te bewonderen. Leuk om te weten: de toren werd vernoemd naar een beroemde heilige uit de Rooms-Katholieke kerk, Martinus van Tours. Beter bekend als Sint Maarten. De heilige werd begraven op 11 november; in veel landen nog een feestdag.

Martinitoren bezoeken

Adres: Martinikerkhof 3, 9712 JG Groningen

Je kunt de toren beklimmen via een een oude wenteltrap dwars door het hart van de toren. Aan de voet van de Martinitoren kun je naar het leuke koffiezaakje De Kostery in de vroegere kosterswoning. 

Prinsenhof, Delft

Het Prinsenhof is vooral bekend vanwege zijn beroemde bewoner, prins Willem van Oranje. De prins is daar op 10 juli 1584 vermoord, de kogelgaten zitten nog in de muur.

Gebouw Prinsenhof

Het Prinsenhof was al sinds 1403 een groot en welvarend klooster. In Tachtigjarige Oorlog komt Delft in handen van de opstandelingen en wordt het Agathaklooster in beslag genomen door de stad. In 1572 trekt Willem van Oranje in het gebouw. De leider van de opstand tegen het Spaanse Rijk, verhuist vanuit Den Haag naar het veilige Delft met zijn grachten en stadsmuren. De nonnen mogen overigens wel in de zijvleugel van het klooster blijven wonen, maar er mogen geen nieuwe nonnen toetreden.

Het gebouwencomplex blijkt heel geschikt als hof voor de prins. De nonnen van het klooster waren zeer welvarend en hadden het steeds verder uitgebreid. In de 16e eeuw bestaat het complex uit een grote kapel, een kapittelzaal, een eetzaal, woonvleugels, dienstgebouwen en een gastverblijf. De slaapkamer van Willem van Oranje is op de eerste verdieping, waar hij mooi zicht heeft op de Oude Kerk. Alleen de smalle wenteltrappen in het kloostergebouw zijn niet handig en daarom wordt een brede ‘staatsietrap’ aangelegd. En zoals je misschien bekend is, wordt op diezelfde trap, op 10 juli 1584, Willem van Oranje vermoord. De kogelgaten zitten nog in de muur en zijn te zien in het gebouw.

Museum Prinsenhof

Na de dood van de prins krijgt het complex verschillende functies, zoals Latijnse School en kazerne. Daarna trekt Museum Prinsenhof erin. In 1996 wordt het museum uitgebreid met de prachtige Van der Mandelezaal van Mick Eekhout; de voormalige binnenplaats van het klooster krijgt een ingenieuze, glazen overkapping: een mix van klassieke en moderne architectuur.

Prinsenhof bezoeken

Adres: Sint Agathaplein 1, 2611 HR Delft

Let op: Museum Prinsenhof Delft is tijdelijk gesloten voor verbouwing en vernieuwing.

Bekijk ook

Nieuwe Kerk, Delft

Een trouwe bezoeker van deze site wilde graag meer weten over de Nieuwe Kerk. En het beroemde gebouw mag hier ook niet ontbreken. De op een na hoogste kerk van Nederland torent in de stad overal bovenuit, en wordt dagelijks door talloze toeristen bewonderd.

Bouw Nieuwe Kerk

In de 14e eeuw besluit het stadsbestuur de Nieuwe Kerk te bouwen. En dat is niet zomaar. Een inwoner van Delft had dertig jaar lang  jaarlijks een visioen over een kerk op deze plek, en laat het bestuur niet met rust totdat die er kwam. Wat je noemt selffulfilling prophecy. De stad had al een kerk (nu bekend als de Oude Kerk), daarom heet deze de Nieuwe Kerk. In 1381 wordt eerst een houten noodgebouw neergezet en een paar jaar daarna wordt daaromheen een stenen laatgotische kruisbasiliek gebouwd. Zoals bij zoveel kerken verloopt de bouw in fasen. De toren is in 1496 is klaar, bestaande uit een vierkant voetstuk, daarboven twee achtkanten en een appelvormige torenspits. 

Rampspoed

Op 3 mei 1536 legt een enorme brand half Delft in de as. In de kerk gaan onder andere het orgel, de klokken en de gebrandschilderde ramen in vlammen op. Een paar jaar later verwoest een woedende menigte de altaren, kerkbanken en biechtplaatsen tijdens de beeldenstorm. En net nadat de rust is wedergekeerd, volgt in 1654 de ontploffing van het kruithuis (zie het artikel over het Kruithuis) waardoor de rest van de glas-in-loodramen verloren gaat. Maar daarmee is het nog niet klaar voor de kerk. In 1872 slaat opnieuw de bliksem in de spits. Zo’n drie jaar later laat de beroemde Pierre Cuypers er een nieuwe op zetten en die wordt extra hoog, omdat omdat men de Utrechtse Dom wil overtreffen. Maar de Domtoren wint het met 112 meter toch net van de ruim 108 meter hoge Nieuwe Kerk. O ja, en veel mensen vragen zich af waarom het bovenste deel van de toren pikzwart is. Dit heeft niets met de brand te maken, maar met de soort steen die werd gebruikt; de  Bentheimer zandsteen die door weersinvloeden steeds grijs en zelfs zwart kan worden.

Praalgraf Willem van Oranje

In 1584 wordt Willem van Oranje begraven in de kerk. Puur toeval, omdat Breda bezet is door de Spanjaarden wordt hij niet in zijn familiegraf maar in zijn woonplaats begraven (door deze geschiedenis worden nu alle Oranjes in Delft begraven). In 1614 begint architect en beeldhouwer Hendrick de Keyser aan een imposant praalgraf voor de prins. Aan de voet zie je de hond van Willem, want zij hadden een bijzondere band; na de dood van zijn baasje weigert de hond nog te eten en sterft drie dagen later. Terwijl De Keyser bezig is met het praalgraf,  mag hij overigens meteen een nieuw stadhuis van Delft ontwerpen, want het middeleeuwse stadhuis brandde even daarvoor af. Als De Keyser een paar jaar later sterft, is het stadhuis al klaar, maar het praalgraf nog niet; zijn zoon Pieter heeft dit voltooid.

Nieuwe Kerk Delft bezoeken

Adres: Markt 80, 2611 GW Delft

De kerk is zes dagen per week te bezoeken. Je kunt ook de gigantische toren beklimmen voor een prachtig uitzicht over de stad. Met een ticket kun je ook gelijk de Oude Kerk bezoeken. 

Domtoren, Utrecht

De monumentale Domtoren is sinds 1382 de trots van Utrecht, en de hoogste kerktoren van Nederland. Hij is met zijn 112 meter net iets hoger dan de Nieuwe Kerk in Delft. De toren is te bezoeken met een rondleiding. En je kunt ook een uniek kijkje nemen ónder het eeuwenoude Domplein.

Bouw Domtoren

De bouw van de Domkerk is in volle gang als de bisschop van Utrecht in 1321 de werkzaamheden abrupt laat stilleggen. Deze kerkelijke en wereldlijke heerser wil namelijk zijn macht tonen en daarom geeft hij opdracht om eerst de imposante kerktoren te bouwen, een duidelijk statussymbool. En zo geschiedde. Jan van Henegouwen, belangrijkste bouwmeester van de gotische Domtoren, ontwerpt een toren die bestaat uit drie lagen. De vierkante onderbouw lijkt verdacht veel op een stadspoort, daarbovenop staat een smaller vierkant deel en als top zie je een achthoekige, open lantaarn. Voor een rijkere uitstraling wordt de bakstenen kern grotendeels bekleed met natuursteen uit België en Duitsland. Later wordt de kerk gebouwd. Maar in 1674 raast een herfststorm over Utrecht waardoor het middenschip instort. Sindsdien staat de toren los van de kerk en zijn de twee gescheiden door het Domplein.

Hoogste kerktoren van Nederland

In 1382 is de Domtoren de hoogste kerktoren van Nederland. De windvaan, met een afbeelding van Sint-Maarten, bevindt zich op ruim 106 meter hoogte. Maar er is een strijd gaande met de Nieuwe Kerk Delft…In 1875 bereikt de toren van die kerk een hoogte van zeker 108 meter, geheel te danken aan Pierre Cuypers die een nieuwe, hoge spits op het gebouw zet nadat de oude door de bliksem was getroffen. Maar diezelfde Cuypers leidt begin 1900 de restauratie van de Domtoren, waarbij die spits wordt voorzien van een nieuw dak. Hierdoor bereikt de Utrechtse toren een hoogte van 112 meter. En daarmee is de Domtoren definitief de hoogste kerktoren van Nederland. Tijdens de restauratie heeft de Domtoren overigens ook een ontvangstgebouw gekregen. Het ontwerp is van G.W. van Heukelom, bekend van de Utrechtse Inktpot, ook bepaald geen klein gebouw.

Domtoren bezoeken

Adres: Domplein 21, 3512 JE Utrecht

Rondleiding

De Domtoren is te bezoeken met een rondleiding. Samen met een gids beklim je de 465 traptreden van toren, waarbij je onderweg meer hoort over de geschiedenis en de bouw van de Dom. En je kunt ook een kijkje nemen ónder het Domplein. Een gids neemt je dan mee door de ondergrondse gangen en de geschiedenis van 2000 jaar Domplein. Lees meer over Dom Under.

Sint-Janskathedraal, Den Bosch

De imposante gotische kathedraal in Den Bosch valt op door haar omvang en rijke versieringen, maar vooral haar unieke beelden. Op de luchtbogen van de Sint-Janskathedraal huist namelijk een bonte stoet aan figuren.

De Sint-Jan in Brabantse gotiek

Al in 1220 begint de bouw van een romaans kerkje, toegewijd aan (je raadt het al) Sint-Jan. De kerk is in 1340 nog maar net klaar of de de Bosschenaren vinden het al tijd voor een nieuw exemplaar in de stijl van die tijd, de gotiek. Zo rond 1370 wordt gestart met deze gotische kerk die als het ware over haar voorganger wordt heen gebouwd. Dit verklaart meteen waarom het onderste deel van de toren er zo anders uitziet, die lijkt nieuwer dan de rest maar is dus nog Romaans.

Volgens de legende vindt een bouwjongen tijdens de bouw een oud Mariabeeld, vrij lelijk ook nog. Hij wil het gebruiken als brandhout, maar zijn bouwmeester houdt hem tegen. Als zich vervolgens rond het beeld enkele mirakelen voltrekken, krijgt de Zoete Lieve Vrouw een kapel én groeit Den Bosch uit tot bedevaartsoord. Dankzij haar krijgt de Sint-Jan zelfs de eretitel ‘basiliek’ van de paus.

Luchtboogfiguren

Maar het echte hoogtepunt van de kerk bevindt zich buiten, op de luchtbogen. Daar huizen 96 (!) beelden van muzikanten, dieren en monsters. De originele uit de middeleeuwen zijn verloren gegaan, maar bij een restauratie in de 19e eeuw zijn er reconstructies op de kerk gezet. En bij elke restauratie komen er weer nieuwe figuren bij. Wist je bijvoorbeeld dat er een engel tussen staat met een mobieltje in haar hand? Het is overigens niet duidelijk of de wezens oorspronkelijk puur decoratief bedoeld waren of dat er een diepere betekenis achter zit. Feit is wel dat geen enkele andere kerk in Nederland zo’n bijzondere bevolking op haar dak heeft. De schepsels doen een beetje denken aan Jeroen Bosch, maar de vraag is of de kerk geïnspireerd werd door de kunstschilder of andersom…

Sint-Janskathedraal bezoeken

Adres: Torenstraat 16, 5211 KK ‘s-Hertogenbosch

Je kunt een rondleiding volgen door de Sint-Jan. De gidsen laten je alle details zien en vertellen boeiende verhalen over de geschiedenis van de kathedraal.

Stadhuis van Haarlem

Misschien denk je bij het zien van dit stadhuis: wat een allegaartje… En dat is ook zo. Het stadhuis van Haarlem is een samenraapsel van verschillende gebouwen en bouwstijlen.

Het oudste gedeelte gaat helemaal terug tot 1370.  In de eeuwen daarna werd het pand flink verbouwd en uitgebreid. Zo werd in de 16e eeuw het nabijgelegen klooster toegevoegd aan het gebouw. In de 17e, 18e en 19e eeuw werd het gebouw verder uitgebreid en vernieuwd. En de toren die je ziet? Die stamt dan weer uit 1913. In het stadhuis verwijst de Gravenzaal – nu populair als trouwzaal – naar het verleden van de locatie. Oorspronkelijk stond op deze plek  namelijk een 13e-eeuws jachtslot van de Graven van Holland. Maar dit brandde af, in die tijd vonden nogal wat stadsbranden plaats. Ook bijvoorbeeld het stadhuis van Delft ging daardoor verloren.

Stadhuis Haarlem bezoeken

Adres: Grote Markt 2, 2011 RD Haarlem

Dagelijks kun je onder het stadhuis naar de (gratis) expo Anno Haarlem, waar je in een korte tijd meer te weten komt over de geschiedenis van de stad.

Slot Loevestein, Poederoijen

Veel Hollandser dan het gebied rond Slot Loevestein wordt het niet. Het kasteel ligt tussen de Maas en de Waal, in het drassige Munnikenland. Een strategische plek voor het robuuste slot.

Bouw van het slot

Toen ridder Dirk Loef van Horne zijn kasteel wilde laten bouwen, maakte hij gelijk al handig gebruik van de strategische ligging bij de twee grote rivieren. Hij besloot namelijk om illegaal tol te heffen waardoor hij in 1361 genoeg inkomsten had om zijn kasteel te laten bouwen. Nadeel van deze manier van tolheffing? Als de graaf van Holland erachter komt, ben je je kasteel meteen weer kwijt. Het verdedigingswerk op de grens van Holland en Gelre wil de graaf natuurlijk ook gewoon zelf bezitten. Vanaf 1372 is het dan ook in grafelijke handen.

Zaaltorenkasteel

Het compacte kasteel heeft 2 hoektorens en een poorttoren. Bij kastelen heb je het bijna nooit over de bouwstijl (dit in tegenstelling tot kerken, waarbij al snel wordt gesproken over een gotische of juist romaanse kerk). Wat wel valt te zeggen is dat het bij Slot Loevestein gaat om een ‘compact zaaltorenkasteel’ met een aaneenschakeling van aan elkaar gebouwde vierkante torens en rechthoekige zalen.

Staatsgevangenis

Vanaf 1572 wordt het kasteel versterkt. In die periode is het slot in opdracht van Willem van Oranje ingenomen door de geuzen. Rondom het kasteel worden vestingwallen aangelegd en daaromheen een gracht gegraven. Binnen de vestingwallen wonen soldaten. En het kasteel blijkt heel geschikt als staatsgevangenis. Er worden geen criminelen vastgezet, maar politiek en religieus andersdenkenden (het waren andere tijden…). De bekendste gevangene was natuurlijk Hugo de Groot die in 1621 ontsnapte via een boekenkist, een list bedacht door zijn vrouw. Hierdoor kreeg ook Slot Loevestein grote bekendheid.

Slot Loevestein bezoeken

Adres: Loevestein 1, 5307 TG Poederoijen

In het kasteel, de voorburcht en het soldatendorp kom je meer te weten over de geschiedenis van deze leuke plek. In het kasteel zijn tentoonstellingen, je kunt een kijkje in een soldatenhuisje en het museum bezoeken.

Stedelijk Museum Kampen

Het Stedelijk Museum Kampen zit in het voormalige raadhuis van de stad. Pronkstuk is de 16e-eeuwse Schepenzaal waar vroeger het stadsbestuur vergaderde en rechtsprak. Via de multimediatour kom je alles te weten over de geschiedenis van de Hanzestad.

Het Oude en Nieuwe Raadhuis

Het linkerdeel van het museum zit in het Oude Raadhuis. Dit raadhuis van Kampen uit 1350 is opgetrokken in Nederrijnse gotiek (naar voorbeeld van veel Duitse Hanzesteden). In 1543 breekt een brand uit waardoor bijna het hele gebouw wordt verwoest; zo ongeveer alleen de buitenmuren en kelders blijven overeind staan. Daarna vindt een ingrijpende verbouwing plaats. Uit deze tijd stamt de beroemde Schepenzaal, waarvan het prachtige vroegrenaissance interieur nog steeds te bewonderen is. En aantal eeuwen later zijn de gotische beelden op de gevel vervangen. De beeltenissen hebben een licht moralistisch karakter… Aan de linkerkant kijk je naar Karel de Grote en Alexander de Grote als onderdeel van de ‘Negen Besten’, oftewel helden die als voorbeeld van de mensheid dienen. En daarnaast? Daar zie je de deugden Matigheid, Trouw, Justitia en Charistas.

Het Nieuwe Raadhuis herbergt ook een deel van het museum. Dit raadhuis is ontstaan door de samenvoeging van verschillende 17e-eeuwse gebouwen. Op het Nieuwe Raadhuis geen beelden, maar wel een levensgroot portret. Je denkt misschien aan een beroemde schilder, maar het is de 17e-eeuwse burgemeester Jan Beeldsnijder. Hij staat voor de Kampenaar die trots is op zijn stad.

Stedelijk Museum bezoeken

Adres: Oudestraat 133, 8261 CK Kampen

Kasteel Ruurlo, Ruurlo

Een eeuwenoud kasteel met een glazen loopbrug, een gloednieuwe entree en een moderne wenteltrap. Kasteel Ruurlo draagt het met verve. Er huist nu een museum in waar je architectonische decors  ontdekt van de schilder Carel Willink. 

Carel Willink

Het gebouw kan ook nog eens vele functies aan: eerst diende het kasteel als woning van het adellijke, riddergeslacht Van Heeckeren, daarna werd het omgebouwd tot gemeentehuis en inmiddels is het een museumgebouw. Het museum is gewijd aan Carel Willink die wordt gezien als de belangrijkste schilder van het magisch realisme, al even bijzonder als het kasteel zelf.

Geschiedenis Kasteel Ruurlo

Kasteel Ruurlo stamt waarschijnlijk uit rond 1326, maar toen zag het er nog helemaal anders uit. Want rond 1400 kwam de familie van Heeckeren in bezit van het kasteel en dat heeft het geweten… De familie wist Kasteel Ruurlo maar liefst vijf eeuwen in bezit te houden en gaf het bakstenen pand behoorlijk wat gedaantewisselingen. Er werd veel bijgebouwd – in de 17e eeuw bijvoorbeeld een extra toren aan de achterkant – en gerenoveerd. Het kasteel dat je nu ziet, stamt vooral uit de 16e en 17e eeuw. Ook de tuin heeft een flinke make-over gekregen, die ging net zo makkelijk van een 18e-eeuwse Franse, strakke tuin naar een 19e-eeuwse Engelse landschapstuin met slingerende paden, waterpartijen en heuvels. Gelukkig hadden de Van Heeckerens wel smaak, want het is een mooi geheel geworden, zeker in combinatie met de moderne details die recentelijk zijn toegevoegd.

Kasteel Ruurlo bezoeken

Adres: Vordenseweg 2, 7261 LZ Ruurlo

Oude Kerk, Amsterdam

De Oude Kerk uit 1306 is het oudste gebouw van Amsterdam. Inmiddels doet het vooral dienst als museum voor hedendaagse kunst. 

Gebouw Oude Kerk Amsterdam

De Oude Kerk is een voorbeeld van Hollandse gotiek. Het gebouw heeft houten tongewelven en hoge spitsboogvensters. En het is een zogenoemde hallenkerk, waarbij de zijbeuken vrijwel even hoog zijn als het middenschip. Oorspronkelijk was de kerk rooms-katholiek en stond bekend als de Sint-Nicolaaskerk. Sint-Nicolaas was onder andere de patroon van de zeelieden en werd vooral in havensteden vereerd.

Zoals veel kerken werd ook de Oude Kerk slachtoffer van de Beeldenstorm. Altaren, schilderijen en beelden werden beschadigd of vernield. Daarna, in 1578, werd het een protestante kerk. Overigens werd de kerk pas omgedoopt tot ‘Oude Kerk’ op het moment dat de Nieuwe Kerk werd gebouwd in 1409.  Wat je zal opvallen in de Oude Kerk, zijn de vele graven en grafmonumenten van vooraanstaande Amsterdammers. Maar ook het koorhek met de koorbanken, de gewelfschotels en plafondschilderingen die stammen uit de middeleeuwen.

Oude Kerk bezoeken

Adres: Oudekerksplein 23, 1012 GX Amsterdam

Bibliotheek Zutphen

De openbare bibliotheek van Zutphen huist in een van de best bewaarde kloosterkerken van Nederland. In 2017 werd de bibliotheek volledig vernieuwd.

Van kerk naar bibliotheek

Talloze boeken, een leescafé met koffiecorner, werkplekken, cursusruimtes… dat hadden de Dominicanen die de gotische kerk in 1306 lieten bouwen nooit kunnen bevroeden. Maar de middeleeuwse Broederenkerk past de moderne bibliotheek als jas. Je kunt er heerlijk langs alle boekenkasten struinen en je komt gaandeweg langs mooie historische details. Zoals de eeuwenoude kloostermoppen die zichtbaar zijn doordat tijdens de renovatie het stucwerk van de zijbeuken is gehaald. Of de gildesteen van de bouwvakkersgilde die in de 17e eeuw is ingemetseld. Maar de 16e-eeuwse gewelfschilderingen vormen letterlijk en figuurlijk het hoogtepunt van de kerk. Tot slot een leuk weetje: in 1772 werd de dakruiter geplaatst; elke dag werd de klok geluid op het moment dat de stadspoorten gingen sluiten. Ondanks dat de stadspoorten inmiddels verdwenen zijn, luidt de klok nog elke avond.

Bibliotheek Zutphen bezoeken

Broederenkerkplein 2, 7201 JP Zutphen

Huis De Haan, Zierikzee

In de mooie Meelstraat vind je de oudste woning van Zierikzee. Huis De Haene staat er al sinds de eerste helft van de 14e eeuw.

Vanaf de 18e eeuw staat het huis geheel onterecht ook bekend als het Tempeliershuis. Deze naam verwijst naar een verhaal over het ombrengen van Tempelieren in 1312, maar dit zou niet echt gebeurd zijn. Tegen ‘De Haan’ valt daarentegen niets in te brengen; in de gevel van het historische koopmanshuis zijn twee haantjes aangebracht. De gevel heeft een druk voorkomen vanwege de afwisseling van natuursteen en baksteen, en de vele bogen. Net onder de trapgevel zie je een grote boog in de vorm van een klaverblad. Zo’n versiering kwam in de destijds bloeiende handelsstad Brugge veel voor, een vleugje België in Zeeland.

Huis De Haan bezichtigen

Adres: Meelstraat 3, 4301 EA Zierikzee

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen.

Boekhandel Dominicanen, Maastricht

Een van de coolste boekwinkels ter wereld volgens het Amerikaanse CNN. En volgens de Britse krant The Guardian: “The fairest bookshop of the world, a bookshop made in heaven”. De boekhandel in Maastricht is dan ook een lust voor het oog.

Gebouw boekhandel Dominicanen

Sinds 2006 een boekhandel, maar de prachtige, gotische kerk staat er al al sinds 1294. Destijds bestemd voor kloosterlingen, de Dominicanen. Alles aan het gebouw ademt historie. Om de eeuwenoude kerk geschikt te maken voor zo’n 40.000 (!) boeken, is in het midden een zogenaamde boekenflat gemaakt. Tip: vanaf die plek kun je een mooie foto’s maken van de voormalige plek van het altaar waar nu de leuke coffeecorner zit. Ook heb je er goed zicht op de 17e-eeuwse beschilderingen op de gewelven en de eeuwenoude fresco’s die bewaard zijn gebleven.

De indrukwekkende boekhandel is niet alleen een paradijs voor boekenliefhebbers maar ook voor architectuurliefhebbers. O ja, vaak wordt gevraagd welke mooier is: de boekhandel in de Zwolse kerk of die in Maastricht? De voormalige kerk in Zwolle is wat warmer en lichter, in Maastricht ervaar je nog meer de kerkelijke uitstraling. Dus wat mij betreft allebei parels, maar neem vooral zelf een kijkje!

Naar boekhandel Dominicanen

Adres: Dominicanerkerkstraat 1, 6211 CZ Maastricht


Muiderslot, Muiden

Het Muiderslot voldoet helemaal aan het romantische beeld dat je van een kasteel hebt; een vierkante burcht met dikke muren, hoektorens, kantelen en een slotgracht. De Hollandse graaf Floris V liet het rond 1285 bouwen. Je kunt het Muiderslot bezoeken; er zijn meerdere audiotours beschikbaar.

Geschiedenis Muiderslot

Het Muiderslot werd gebouwd op een strategische plek, de Zuiderzee en de Vecht kwamen er namelijk samen. Alle schepen die voorbij kwamen, moesten tol betalen bij het Muiderslot. Hier verdiende Floris een goede boterham mee, maar helaas liep het uiteindelijk niet goed af met graaf. Hij werkte namelijk samen met verschillende edellieden om zijn grote grondgebied te beheren. Alleen waren zij bepaald niet gelukkig met de graaf (kortgezegd omdat hij opkwam voor de boeren die onderdrukt werden door diezelfde adel). En dus namen deze ‘bevriende’ edelen Floris op een gegeven moment gevangen op zijn eigen kasteel. De boeren uit de omgeving probeerden hem te bevrijden, maar de edellieden vermoordden Floris vlakbij het slot op brute wijze. Ook werd het kasteel met grond gelijk gemaakt. Pas rond 1370 werd het Muiderslot weer opgebouwd.

Daarna had het Muiderslot verschillende bewoners, waaronder de beroemde dichter P.C. Hooft. Na zijn dood raakte het slot steeds meer in verval en het scheelde niet veel of het kasteel wordt in 1825 gesloopt…. Gelukkig stak koning Willem I daar een stokje voor. Het kasteel werd eind 19e eeuw grondig gerestaureerd. En misschien doet het romantische uiterlijk je vermoeden door wie? Inderdaad, door Pierre Cuypers die ook van Kasteel De Haar zo’n middeleeuws plaatje heeft weten te maken.

Muiderslot bezoeken

Adres: Herengracht 1, 1398 AA Muiden

Audiotour

Er zijn diverse audiotours over het Muiderslot beschikbaar. Luister tijdens je bezoek naar de verhalen over de bouwgeschiedenis, de verdediging, het leven op een kasteel of de kasteeltuinen.

Ruïne van Brederode, Santpoort-Zuid

In de 13e eeuw stond op deze plek een imposant kasteel. Het werd (een paar keer) verwoest, maar ook de middeleeuwse ruïne weet indruk te maken. En er staat nog meer overeind van het kasteel dan je denkt. Vaak kun je tijdens evenementen een rondleiding volgen.

Hoe het allemaal begon

In de middeleeuwen zijn de zeer machtige Graven van Holland in continue strijd met de omringende gewesten. Graaf Willem II trekt in 1256 ten strijde tegen de West-Friezen maar zakt met paard en al door het ijs en overlijdt. Zijn zoon, graaf Floris V (die je misschien kent van de Ridderzaal), zint op wraak en verslaat de West-Friezen uiteindelijk. Ook laat hij diverse kastelen bouwen om verdere opstanden in de kiem te smoren. Willem I van Brederode (op een of andere manier heet iedereen van enig historisch belang Willem) laat het kasteel van Brederode rond 1280 bouwen voor zijn leenheer.

Verwoesting van het kasteel

Het zijn woelige tijden en het kasteel gaat een aantal keer ten onder in de strijd. Eerst tijdens de Hoekse en Kabeljauwse Twisten. Maar de heren van Brederode bouwen het kasteel in 1354 snel weer op. Tevergeefs, want de twisten gaan door en in 1426 ligt de boel weer plat. De heren laten zich niet kennen, en zo’n 40 jaar later is de noordkant in afgeslankte vorm weer bewoonbaar. Tot in 1492, want dan moet het kasteel het ontgelden tijdens de opstand van het Kaas- en Broodvolk. Zoals gezegd, het waren woelige tijden… De genadeklap komt tijdens de Tachtigjarige Oorlog na het beleg van Haarlem. Het kasteel verandert in een ruïne.

Pierre Cuypers

Vanaf 1573 zijn de restanten van het kasteel bedolven onder het stuifzand uit de Kennenemerduinen. Maar in de 19e eeuw wordt de ruïne uitgegraven en in de opdracht van de staat gerestaureerd, uniek in die tijd (het is een van de eerste rijksmomumenten van Nederland). En zoals bij zoveel 19e-eeuwse restauraties komt ook hier de beroemde Pierre Cuypers om de hoek kijken. Hij maakt uiteraard een romantisch plaatje van de ruïne. Wel worden wat foutjes gemaakt; de binnenplaats is bijvoorbeeld te diep uitgegraven omdat men ten onrechte dacht dat er kelders zouden zitten. Maar Cuypers maakt een aantrekkelijke historische plek die direct populair is.

Ruïne van Brederode bezoeken

Adres: Velserenderlaan 2, 2082 LA Santpoort-Zuid

Tijdens evenementen worden vaak rondleidingen gegeven, bijvoorbeeld op de Dag van het Kasteel. Een aanrader!

Ridderzaal, Den Haag

Het Binnenhof is al eeuwenlang het politieke centrum van Nederland. Met een van de oudste gebouwen van Den Haag: de mooie Ridderzaal uit 1280. Destijds een feestpaleis, tegenwoordig stralend middelpunt tijdens Prinsjesdag. 

Bouw Ridderzaal

In 1248 startte de bouw van de Ridderzaal. Deze ‘Grote Zaal’ werd neergezet als feestpaleis van de graven en gebouwd in opdracht van de zoon van Floris IV. Zijn naam: graaf Willem II (zo’n beetje alle belangrijke bestuurders heetten vroeger Willem, als je wilt, kun je hem opzoeken in de stamboom van Haagse Tijden). Maar hij overleed voordat het gebouw klaar is. Zijn zoon, graaf Floris V, maakte het karwei af. In 1280 was de Ridderzaal voltooid.

Restauratie Ridderzaal

Rond 1861 restaureerde rijksbouwmeester W.N. Rose de Ridderzaal. Een totale ramp. Zo dacht hij dat de imposante houten kap niet uit de middeleeuwen kon stammen, en liet deze zonder pardon weghalen. Dat kwam hem op veel kritiek te staan. Later herstelde de beroemde Pierre Cuypers het gebouw gelukkig in middeleeuwse (neogotische) stijl . Zo werd de houten kap naar oorspronkelijk model teruggebracht en kreeg het gebouw een portaal voor de hoofdingang, net als twee torenspitsen. Ook kreeg het een compleet nieuwe inrichting, inclusief troon. Begin 1900 was de restauratie klaar.

Pas na de restauratie van Cuypers werd de Ridderzaal officieel de troonzaal waar de koning op Prinsjesdag de troonrede voorleest. In de periode daarvoor – toen de graven vertrokken waren – werd de Ridderzaal overigens voor de gekste dingen gebruikt. Bijvoorbeeld voor trekkingen van de Staatsloterij (daarom werd hij ook wel de Loterijzaal genoemd). En het mooie gebouw deed zelfs een tijdje dienst als magazijn…

Over het Binnenhof

Vanaf de 13e eeuw werden er steeds gebouwen toegevoegd aan het Binnenhof. In de 19e eeuw groeide de overheid uit zijn jasje en werden oude gebouwen veelal vervangen. Nu zie je dan ook veel gebouwen in neostijl.

Ridderzaal bezoeken

Adres: Binnenhof 14, 2513 AA Den Haag

Rondleidingen en wandelingen

Het Binnenhof is vrij toegankelijk. Wil je binnen een kijkje nemen, bijvoorbeeld in de Eerste of Tweede Kamer? Bekijk dan de rondleidingen op het Binnenhof van Prodemos. 

Stadskasteel Oudaen, Utrecht

Utrecht werd in de middeleeuwen gesierd door verschillende stadskastelen. Rond 1276 verrees stadskasteel Oudaen aan de Oudegracht. De steenrijke familie Zoudenbach liet het bouwen, maar het kwam zo’n eeuw later in handen van de familie Van Houdaen. Vandaar de naam van zo ongeveer oudste huis van Utrecht.

Verdediging van Utrecht

Huis Drakenburg – tegenover het stadskasteel – is overigens officieel bestempeld als oudste woning van Utrecht, maar de voorgevel daarvan is nog nieuwer dan de Neudeflat die daar pal achter lelijk staat te zijn. Terwijl Oudaen nog herkenbaar is als kasteel met zijn hoge muren, kantelen, weergang en heuse traptoren (denk alleen de grote ramen in de gevel even weg). Oudaen heeft de stad ook echt verdedigd, toen rond 1576 de Spanjaarden kasteel Vredenburg bezet hielden. Ze vuurden vanaf Vredenburg hun kanonskogels af en de Utrechters deden dat vanaf onder andere Oudaen (Utrecht won). Ter herinnering hieraan zijn enkele Spaanse kogels ingemetseld in het stadskasteel.

Tussen de houten huisjes

Maar het begon dus allemaal in de 13e eeuw. Utrecht bestond toen nog voornamelijk uit houten huisjes met rieten daken, dus dit machtige stadskasteel aan de Oudegracht viel nog meer op dan nu. Het bestond zoals vaker in die tijd uit een groot representatief hoofdhuis en een kleiner zijhuis dat veel makkelijker te verwarmen was en in de praktijk dus eigenlijk als woonruimte diende. Later werd in dit zijhuis de hoofdingang gemaakt waarboven je nu beelden van een bejaarde man en vrouw ziet. Zij verwijzen naar het Oude Mannen- en Vrouwenhuis dat in de 18e eeuw in het gebouw zat toen het niet meer in particulier bezit was. Tegenwoordig zit er een restaurant in.

Oudaen bezoeken

Adres: Oudegracht 99, 3511 AE Utrecht

Kasteel Duurstede, Wijk bij Duurstede

Een sprookjesachtig tafereel: een slotgracht, een ophaalbrug en daarachter een van de oudste middeleeuwse kasteeltorens van Nederland. Als er geen feesten en partijen zijn, heb je soms de unieke kans om gezellig te toeven op het terras van Kasteel Duurstede.

Geschiedenis Kasteel Duurstede

De rijke landheer Zweder van Abcoude laat de vierkante donjon in 1270 bouwen. Bijzonder is dat Zweder de ingang op de tweede verdieping wil hebben. In een bedreigende situatie kan hij dan namelijk snel de houten trap er naartoe afbreken. Jarenlang blijft het gebouw familiebezit, totdat het in de 15e eeuw in handen komt van de machtige bisschop van Utrecht. Deze David van Bourgondië laat de woontoren meteen omgeven door nieuwe gebouwen, zoals de mooie, ronde toren. Zo ontstaat een imposant kasteel.

Maar nog geen eeuw later is het kasteel onbewoond en raakt volledig in verval. Zelfs de Fransen die in het rampjaar 1672 flink huishouden in Nederland, laten het links liggen. Wel verwoesten ze de hele binnenstad van Wijk bij Duurstede. En dan ziet het er echt slecht uit voor het kasteel, want de materialen ervan worden gebruikt voor de wederopbouw van de stad. Maar gelukkig keert in de 19e eeuw het tij.  De stad laat Kasteel Duurstede restaureren door de beroemde architect Pierre Cuypers. Ook wordt een charmant park aangelegd, waar je nu een mooie wandeling kunt maken met natuurlijk prachtig zicht op de middeleeuwse parel.

Kasteel Duurstede bezoeken

Adres: Langs de wal 5-7, 3961 AB Wijk bij Duurstede


Oude Kerk, Delft

Inwoners van Delft noemen hem de Oude Jan, of Scheve Jan. Op National Geographic is het ‘de Nederlandse toren van Pisa’. De toren van de Oude Kerk staat dan ook bijna 2 meter uit het lood.

De naam Oude Jan

1246 wordt gezien als het geboortejaar van de kerk en kreeg toen de naam Sint Hippolytuskerk. De oplettende lezer vraagt zich misschien af waarom hij dan de Oude Jan wordt genoemd. Hiervoor gaan we terug naar 1573. Vanaf dat moment werden veel kerken protestants en was het not done om een kerk te vernoemen naar een heilige. Dus de kerk had een andere naam nodig. Toen Delft een tweede kerk kreeg, was dat in de volksmond onmiddellijk de Nieuwe Kerk en werd de kerk ‘formerly known as Hippolytus’ automatisch de Oude Kerk. Met als bijnaam de Oude Jan. Waarom Jan? Misschien een ietwat teleurstellend antwoord: het was nu eenmaal een vaak voorkomende naam in die tijd.

Bouw Oude Kerk

Waarschijnlijk stond rond 1050 in de oudste straat van Delft (‘de Oude Delft’) al een tufstenen kerkje. In het kort: tufsteen is uitgespuwd as van een vulkaan dat later is verhard tot gesteente. In 1246 werd de kerk uitgebreid. Er kwamen twee zijbeuken en een koor. Later wordt de kerk aangrijpender aangepakt en breidt zich langzamerhand uit tot een kerk in de gotische stijl. Belangrijkste kenmerk van deze stijl zijn de gewelven en hoge ramen. In 1325 wilde men een toren aan de kerk bouwen. Eén probleem: er was geen plek voor, omdat de kerk pal aan de gracht was gebouwd. Maar we waren toen al goed met water; de gracht werd gedempt en daarop werd de toren gebouwd…dat was alleen niet zo’n stevige ondergrond voor een 75 meter hoge toren. Al tijdens de bouw begon de toren te verzakken. Maar men stabiliseerde de boel en bouwde het bovenste deel van de toren (wel) recht in het lood. Daarom zie je een knik in de toren.

Verschillende steensoorten en ramen

Wat je verder zal opvallen, zijn de verschillende steensoorten. Begin zestiende eeuw wilde men de kerk namelijk volledig van natuursteen maken, in plaats van baksteen. Dus kwam er een dwarsschip dat er nog steeds anders uitziet dan de rest. Vooral door de Reformatie bleef het hierbij. In 1536 raakte de kerk zwaar beschadigd door de grote stadsbrand. Maar de kerk werd pas echt geraakt tijdens de de Delftse buskruitramp. De kerk stond namelijk niet al te ver van het magazijn waar destijds het buskruit werd opgeslagen. Toen dat tijdens de ‘Delftse donderslag’ in 1654 ontplofte, raakte de kerk al zijn gebrandschilderde ramen kwijt. Voor het herstel werd een collecte gehouden in buurgemeenten. Jammer genoeg werd het geld gebruikt om de ramen te vervangen door gewoon glas of dicht te maken (een raam is zelfs nog steeds dichtgemetseld). Pas in de twintigste eeuw kreeg de kerk weer glas-in-lood ramen, gemaakt door Joep Nicolas.

Beroemde Delvenaren

Tijdens de beeldenstorm is zo ongeveer het hele interieur gesloopt. Op de preekstoel na, die stamt uit 1548 en is nog te bewonderen. In de kerk zie je veel graven van beroemdheden. Johannes Vermeer stierf onbekend en had een totaal onopvallende grafsteen, maar werd in 2007 geëerd met een grote gedenksteen. Piet Hein werd juist onder grote belangstelling begraven en kreeg een indrukwekkende witmarmeren steen met zijn eigen beeltenis. Het praalgraf van Maarten Tromp is voor zover mogelijk nog bombastischer dan dat van Piet Hein. Zijn beeltenis wordt omgeven door oorlogstuig als schilden en bijlen. En Anthonie van Leeuwenhoek (de uitvinder van de microscoop) ligt begraven in de kerk. Zijn dochter zorgde voor een mooi praalgraf.

Bijna gesloopt

In de middeleeuwen waren de nonnen in het Sint Agathaklooster (nu het Prinsenhof) de overburen van de kerk. Zij vonden de scheve toren maar dreigend en vertrouwden het totaal niet. Als het hard stormde, gingen ze aan de andere kant van het klooster slapen, omdat ze bang waren dat de toren zou omvallen. Gelukkig was de toren stabieler dan hij eruitzag. Maar in de 19e eeuw was de toestand van de toren niet meer zo best. Het gemeentebestuur was bang dat hij zou instorten en wilde hem laten slopen. Na fel protest is gelukkig besloten de toren te restaureren.

De Oude Kerk bezoeken

Adres: Heilige Geestkerkhof 25, 2611 HP Delft

De kerk is zes dagen per week te bezichtigen. Met een entreekaartje kun je ook de Nieuwe Kerk bezoeken. 

De Moriaan, Den Bosch

Dit leuke gebouw midden op de Markt is het oudste huis van Den Bosch. Veel delen zijn nog authentiek en stammen uit de 13e eeuw.

Volgens de overlevering liet hertog Hendrik I van Brabant het huis rond 1220 bouwen. Dat is niet het gebouw dat je nu ziet. De bakstenen trapgevel is vermoedelijk uit de 14e eeuw (de zuiltjes tussen de vensters zijn nog wel 13e-eeuws). En in de jaren 60 is de gevel wel heel ingrijpend gerestaureerd, maar het blijft een waardig middeleeuws gebouw. Aan de binnenzijde vind je veel authentieke elementen, waaronder het muurwerk en de kelderbalken uit de 13e-eeuw.

De Moriaan bezoeken

Adres: Markt 79, 5211 JX ‘s-Hertogenbosch

De VVV zit nu in De Moriaan.

Proosdij, Deventer

Het oudste stenen huis van Nederland staat in Deventer. Het oudste gedeelte van de Proosdij gaat helemaal terug tot aan 1130.

Verscholen in het centrum van Deventer vind je in het smalle Sandrasteegje vlak achter de hypermoderne bibliotheek, het eeuwenoude huis. De muren zijn tot en met de tweede verdieping bijna helemaal origineel, ongeveer een meter dik, en gemaakt van grote brokken vulkanisch gesteente (tufsteen en trachiet). Die werden uit de Eiffel gehaald en via de Rijn hierheen gebracht… een dure onderneming in die tijd. Je ziet inmiddels wat moderne elementen, zoals de ramen in de middeleeuwse muur en natuurlijk de glazen overkapping erboven om het huis te beschermen tegen weersinvloeden. Maar in de gevel zijn ook nog de restanten van twee Romaanse raambogen zichtbaar.

Leuk om te weten dat het voordat het een woonhuis was (ja, het verhaal gaat dus nóg verder terug) een poortgebouw was. Vroeger was hier namelijk een apart kerkelijk gebied en het gebouw diende als toegangspoort. Later werd het de woning van de proost (de geestelijk leider) in Deventer. Naar hem is het gebouw vernoemd.

Naar de Proosdij

Adres: Sandrasteeg 8, 7411 KS Deventer

Utrechts Archief

Het Utrechts Archief zit in het voormalig gerechtsgebouw van Utrecht, dat op haar beurt intrek had genomen in de voormalige 11e-eeuwse Paulusabdij. Je kunt in het historische gebouw naar leuke tentoonstellingen over de geschiedenis van Utrecht en omgeving.

Zo was er een expo met eeuwenoude tekeningen die lieten zien hoe Utrecht er vroeger uitzag. Ook ontdek je in het Utrechts Archief hoe de kastelen erbij stonden voordat de Fransen in het Rampjaar huishielden én hoe de gebouwen er daarna aan toe waren. Extra leuk is dat je alles bekijkt in mooie, historische ruimtes. Tip: loop zeker even door de oude wijnkeldergang.

Utrechts Archief bezoeken

Adres: Hamburgerstraat 28, 3512 NS Utrecht


Cuypershuis, Roermond

Een eigengereide man met oog voor detail, reislustig, altijd een schetsboek op schoot en altijd aan het werk, maar ook vol van zijn vrouw. Je leert Pierre Cuypers goed kennen in dit leuke museum. Vroeger woonde en werkte hij op deze plek. Hij heeft zijn huis en atelier zelf ontworpen; het weerspiegelt ook duidelijk zijn neogotische stijl. Je krijgt een leuk kijkje in zijn werk voor beroemde en grootse gebouwen als het Rijksmuseum en Kasteel de Haar.

Cuypershuis bezoeken

Adres: Pierre Cuypersstraat 1, 6041 XG Roermond

Rondleiding

Elke dag is er een gastvrouw of gastheer aanwezig om je mee te nemen in het verhaal van Cuypers. En in het weekend kun je om 14 uur een rondleiding volgen waarin je alles hoort over het museum.

Patriciershuis, Dordrecht

Dit is typisch zo’n museum waar je geen uren voor nodig hebt en toch een heel leuk inkijkje krijgt in de geschiedenis. Je loopt zo de 18e eeuw in door de vertrekken van dit statige woonhuis aan de Wolwevershaven. Bijvoorbeeld de ronde Maaskamer waar je uniek uitzicht hebt op het drukst bevaren drierivierenpunt van Nederland.

Patriciershuis bezoeken

Adres: Wolwevershaven 9, 3311 AV Dordrecht

Verhaal op zaal

Tijdens je bezoek vertelt de gastheer of gastvrouw je graag meer over het Patriciershuis en zijn bijzondere meubels, schilderijen en mooie vertrekken.

Huis van Meerten, Delft

De natuurstenen voorgevel oogt als een statig paleis, terwijl de achterzijde in chaletstijl je in vakantiesferen brengt. Huis van Meerten kent vele gezichten. Via de audiotour hoor je van alles over het huis en zijn eigenaar, Lambert van Meerten.

Gebouw Huis van Meerten

Lambert van Meerten liet het woonhuis in 1893 bouwen door zijn vrienden Jan Schouten en Adolf le Compte. De natuurstenen gevel is uitgevoerd in een abstracte variant op de neorenaissancestijl. Lambert ging er samen met zijn zus Dina wonen. De rijke Van Meerten had een vermogen omdat hij samen met z’n broer de distilleerderij had overgenomen van zijn opa. Lambert had zelf overigens niet zoveel met ondernemen, wel met kunst. Hij was een verwoed verzamelaar van Delfts aardewerk, meubelen en bouwfragmenten. En dat zie je goed terug. Zo zie je in de hal een koordeur van een kerk en talloze andere bouwfragmenten uit andere gebouwen. Na zijn dood moest de woning een museum worden. Dat ging nog bijna mis, omdat het familiebedrijf vlak voor zijn overlijden failliet ging. Maar zijn vrienden – die ook hielpen bij het ontwerp van het huis – zorgden ervoor dat het museum in 1909 er alsnog kwam. Lees meer over een bezoek aan museumhuis Van Meerten.

Huis van Meerten bezoeken

Adres: Oude Delft 199, 2611 HD Delft

Audiotour

Via de audiotour kom je van alles te weten over het huis en Lambert en zijn zus Dina. Je komt bijvoorbeeld in zijn werkkamer en haar salon. Je hoort alles over het faillissement, en komt meer te weten over de bijzondere bouwfragmenten in het gebouw.


Huis van Gijn, Dordrecht

De 19e-eeuwse Simon van Gijn was bankier, jurist en rijk. Dit zie je duidelijk terug aan zijn woning, bijvoorbeeld in de imposante Tapijtenkamer. Verder valt meneers verzamelwoede op.

Het prachtige huis in Lodewijk XIV-stijl is overladen met schilderijen, wapens, modelschepen en meer. Als toegift zie je de enige in Nederland bewaard gebleven 17e-eeuwse Goudleerkamer. Via de audiotour hoor je er alles over.

Huis van Gijn bezoeken

Adres: Nieuwe Haven 29-30, 3311 AP Dordrecht

Rondleiding

Tijdens de rondleiding door Huis van Gijn hoor je meer over de seizoenspresentatie. Wat bracht het jaargetijde met zich mee, voor de bewoners upstairs maar ook voor het personeel downstairs.

Museum Paul Tetar van Elven, Delft

Aan de Koornmarkt staat het oude woonhuis van Paul Tetar van Elven. Wie? Precies, hij is misschien wel de meest onbekende kunstschilder van de 19e eeuw. In dit museum zie je hoe onterecht dat is.

Je ziet echt hoe hij woonde, want hij liet niet alleen zijn schilderijen maar de hele inboedel na, zoals zijn verzameling Delfts Blauw. Let in het lieflijke museum ook op de mooie 16e-eeuwse details, zoals de wenteltrap en het balkenplafond. Aan het huis is over de eeuwen heen wel flink gesleuteld. De huidige gevel in Lodewijk XIV-stijl is begin 18e eeuw aangebracht. Ook had het oorspronkelijk kleine ruitjes, maar die zijn in de 19e eeuw vervangen door grote ramen met decoratief snijwerk aan bovenzijde.

Museum Tetar van Elven bezoeken

Adres: Koornmarkt 67, 2611 EC Delft

Verhaal op zaal

Vrijwilligers zijn graag bereid om je meer te vertellen over het woonhuis, zijn eigenaar en de kunst die je ziet.

Stadsarchief Amsterdam (De Bazel)

Het Amsterdamse stadsarchief vind je in De Bazel, vernoemd naar zijn architect. Bij Amsterdammers staat het het gebouw met zijn vrolijke lagen ook bekend als De Spekkoek. Elke zondag kun je met een gids mee langs de mooiste vertrekken.

Gebouw De Bazel

Het gebouw werd in 1926 neergezet voor de Nederlandsche Handel-Maatschappij die de handel en industrie van moest bevorderen. Het werd in de stijl van het rationalisme gebouwd. Het pand heeft maar liefst 10 bouwlagen rondom twee lichte binnenplaatsen. En nu we het toch over afmetingen hebben: die bouwlagen zijn 31 meter hoog en de zijgevel 100 (!) meter lang. De bovenste 2 verdiepingen springen iets in, waardoor de gigantische kolos toch iets minder groot lijkt. En hij heeft een hele levendige uitstraling dankzij de afwisseling van natuursteen en baksteen.

Bezoek Stadsarchief Amsterdam

Adres: Vijzelstraat 32, 1017 HL Amsterdam

Rondleiding

Tijdens de rondleiding kom je door de mooiste vertrekken, zoals de Schatkamer met art déco-schilderingen op de muren en de plafonds. Daar is ook de vaste tentoonstelling waar je alles te weten komt over de historie van de stad. Elke zondagmiddag kun je mee met de rondleiding door het Stadsarchief Amsterdam.

Kolonien van Weldadigheid, Veenhuizen

Veenhuizen was in de 19e eeuw een zogenaamde Kolonie van Weldadigheid. Arme gezinnen, bedelaars en zwervers konden hier leren en werken; ze kregen een eigen huis en een stukje grond om te bewerken. Idee was om ze discipline bij brengen zodat ze uiteindelijk in hun eigen onderhoud konden voorzien. De Koloniën van Weldadigheid waren uitzonderlijk als sociaal experiment om armoede te bestrijden met werk en opleiding. Maak een audiotour langs monumentale panden. En let vooral op de stichtelijke teksten op de gevels, zoals ‘opvoeding’ op het huis van de onderwijzer. Of wat dacht je van ’toewijding’ en ‘contrôle’?

Veenhuizen bezoeken

Adres: Oude Gracht 40, 9341 AB Veenhuizen

Tours en excursies

Volg de gids of doe een luistertocht. Ga op audiotour, neem de Boevenbus, Kolonietram of Kolonie-express. Bekijk alle tours en excursies.

Planetarium, Franeker

In de 18e eeuw besloot ene Eise Eisinga om het complete zonnestelsel na te bouwen in zijn woonkamer. ’Help mijn man is klusser avant-la-lettre’.  Wel met succes, want nog steeds toont het planetarium de actuele stand van de planeten. En het is zelfs zo uniek dat het is uitgeroepen tot werelderfgoed. Tijdens je bezoek hoor je alles over het indrukwekkende radarwerk.

Planetarium bezoeken

Adres: Eise Eisingastraat 3, 8801 KE Franeker

Tip: tegenover het museum zit het mooie stadhuis van Franeker.

Boekhandel Den Boer, Baarn

Boekhandel Den Boer heeft vriendelijk én deskundig personeel, een zeldzaamheid tegenwoordig. Maar bovenal zit de boekhandel in een fantastisch winkelpand.

Het gebouw werd in 1887 ook echt ontworpen als boekhandel. In 1905 trok H.J. den Boer erin en kreeg het gebouw de stijl van de destijds populaire jugendstil, dus vol sierlijke lijnen en versieringen. De gevel van de winkel werd gemaakt van witte (lees: dure) steen. Binnen is het authentieke houten interieur bewaard gebleven; je ziet bijvoorbeeld kasten met roeden glasdeurtjes.

Naar boekhandel Den Boer

Adres: Laanstraat 67-69, 3743 BC Baarn


Burgerzaal, Zutphen

In Zutphen kun je gratis binnenlopen bij de Burgerzaal; een middeleeuws gebouw dat vele bestemmingen kende. De aanwezige vrijwilligers vertellen je graag meer over het historische pand.

Het gebouw was oorspronkelijk een vleeshuis. Het bouwjaar is niet precies bekend, maar het stond er in ieder geval al in 1371. In de 15e eeuw werd het pand omgebouwd tot raad- en schepenhuis (stadhuis met rechtbank en gevangenis). De grote zaal werd de ‘burgerzaal’ met een mooie handgemaakte eikenhouten kapconstructie. De jaarringen in het hout vertellen dat die rond 1453 moet zijn gemaakt. Eind 19e eeuw maakte Jos Cuypers, architect en zoon van de beroemde Pierre Cuypers, een boterhal van het gebouw. De architect herbouwde de topgevel in neogotische vormen en hij haalde de verdieping en zolder eruit, waardoor de indrukwekkende houten kapconstructie zichtbaar werd in de zaal.

Sinds de coronatijd worden hier weer raadsvergaderingen gehouden, dus het gebouw is nog volop in gebruik. Ga je een kijkje nemen? Loop dan ook even naar de trouwzaal; al was het alleen maar voor de schilderijen, zoals de nep-Vermeer.

Burgerzaal bezoeken

Lange Hofstraat 4
7201 DC Zutphen

Iedere donderdag t/m zondag (13 tot 16 uur) ben je van harte welkom.

Hotel New York, Rotterdam

Hotel New York is een begrip in Rotterdam. Vroeger werd het gebouw gebruikt als hoofdkantoor van de Holland Amerika Lijn (HAL), de scheepvaartverbinding tussen Rotterdam en New York. Nu is het een culinaire hotspot aan de populaire Wilhelminakade.

Van HAL naar hotel

Vanaf het eind van de 19e eeuw vervoerde de HAL vele migranten naar de Amerika. Zij zagen de ‘Nieuwe Wereld’ als het land van mogelijkheden en wilden daar een beter leven opbouwen. De schepen naar New York vertrokken vanaf de Wilhelminakade in Rotterdam. Het hoofdkantoor dat je ziet, is begin 1900 neergezet. De architecten Müller en Droogleever Fortuyn ontwierpen het kantoor dat daarna nog drie keer is uitgebreid. Het massieve gebouw met jugendstil invloeden is gebouwd in de nieuw historiserende stijl. De mooie koperen torens met klok en windwijzer herinneren nog aan de afvaart van de schepen.

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog kreeg de HAL concurrentie van de luchtvaart. Het bedrijf zette zijn schepen daarom steeds vaker in voor cruises en in 1978 verhuisde het hoofdkantoor naar New York. Daarna werd het leuke gebouw in Rotterdam bijna gesloopt, omdat de gemeente hoogbouw op die plek wilde (toen al dus). Maar de illustere Riek Bakker, waar we ook de Erasmusbrug aan te danken hebben, stak daar een stokje voor. Ze regelde dat de gemeente meebetaalde aan een hotel in het historische pand. In 1993 werd Hotel New York geopend. Maar zoals je ziet, is de hoogbouw er later alsnog gekomen…

Kop van Zuid

Hotel New York bezoeken

Adres: Koninginnenhoofd 1, 3072 AD Rotterdam


Voormalige Amerikaanse ambassade, Den Haag

Het gebouw aan de mooie Lange Voorhout valt nogal uit de toon bij de historische buurpanden. Toch is het gebouw bijzonder, en er zijn leuke details in verwerkt. 

Architectuur

Het ambassadegebouw kwam in 1959 op de plek te staan van het deftige Hotel Paulez (dit hotel ging verloren tijdens het bombardement op Bezuidenhout). De inwoners van Den Haag vonden het moderne pand totaal niet passen bij zijn statige buren aan de Lange Voorhout. Het is tot op de dag van vandaag het zwarte schaap van de familie. De ambassade werd ontworpen door de Hongaars-Amerikaanse Marcel Breuer, die ontwierp in de stijl van Het Nieuwe Bouwen. Bij deze stroming staat functionaliteit voorop; een gebouw moest vooral praktisch zijn. Daarom was het uitgangspunt ‘vorm volgt functie’. Dus de architecten basereen het ontwerp van een gebouw op het gebruik ervan. Je herkent de bouwstijl aan de rechte hoek, de platte daken, de stalen raamkozijnen en het totale gebrek aan decoratie. Breuer ontwierp bijvoorbeeld ook de Rotterdamse Bijenkorf in deze stijl (daar veel meer op z’n plek).

De ambassade is gemaakt van gewapend beton en de gevels zijn bedekt met kalksteen. En misschien was het je al opgevallen…Breuer was gefascineerd door de trapezium-vorm. Bijna geobsedeerd, want je ziet deze werkelijk overal terug. De kalkstenen platen, de ramen, de vloeren, de pilaren, en zelfs de deurklinken hebben deze vorm. Maar ook de deur naar het balkon, met als gevolg een hele onhandige, smalle deuropening. Niet echt functioneel zou je zeggen. De verklaring die ik daarvoor kreeg tijdens een rondleiding door het gebouw was even simpel als geniaal: “vorm volgt functie, maar niet altijd”. Onderin de balkondeur zit een kleine opening. Het verhaal gaat dat een ambassadeur dit luikje liet maken voor zijn (niet al te grote) hond.

Inrichting

Aan de inrichting hebben de Amerikanen al die jaren weinig gedaan, het heeft een oubollige, jaren 50 look. Met veel donker hout en aftandse vloerbedekking. Ze namen wel veel, heel veel, beveiligingsmaatregelen. Het zal je misschien verbazen, maar Breuer had een open gebouw voor ogen. De open delen hebben de Amerikanen vakkundig afgesloten en voorzien van tralies en hekken die nu de ambassade verhuisd is, gelukkig weer kunnen verdwijnen. 

Voormalige Amerikaanse ambassade bezoeken

Adres: Lange Voorhout 102, 2514 EJ Den Haag

Rondleiding

Elke zondag kun je een rondleiding door de voormalige ambassade volgen. Je kunt kiezen uit Nederlandstalige of Engelstalige rondleidingen.

Huis van Lorrie, Den Haag

Als het gaat om art nouveau in Den Haag, heb je het al snel over het Huis van Lorrie uit 1896. Het is een van de vroegste Nederlandse voorbeelden van de art nouveau stijl.

Architectuur Huis van Lorrie

De architect-aannemer J.P.J. Lorrie liet twee smalle oudere panden verbouwen tot een woonhuis voor hemzelf. De begane grond werd gebruikt als kantoorruimte en de bovenverdiepingen als woonruimte. Plek zat, met zo’n 400 vierkante meter. Vooral de voorgevel van het gebouw is bijzonder: die bestaat uit twee bouwstijlen. Links zie je de neogotische stijl en rechts jugendstil. Over de reden hiervan gaan verschillende verhalen. Volgens de familieoverlevering wilde Lorrie laten zien wat hij allemaal in zijn mars had; dit huis was zijn visitekaartje. Maar het kan ook goed zijn dat het linkerpand al neogotisch was en dat Lorrie de gevelversieringen in die stijl heeft behouden. Hoe dan ook, de gevel ziet er fantastisch uit.

Bijzondere details

Waarschijnlijk liet Lorrie zich inspireren door Brussel en Parijs, waar hij vaak kwam. Je ziet een erker met glas-in-loodramen en prachtige gevelversieringen. Zo heeft het huis zo ongeveer de opvallendste brievenbus van Den Haag: een liggende poes in sierlijke koperen krullen. Meer jugendstil kan bijna niet. Die kenmerkende sierlijke lijnen zie je overal terug in het gebouw, zoals in het ijzerwerk van de voordeur. Neogotische details zijn bijvoorbeeld de waterspuwers en gevleugelde honden. Lorrie ontwerpt ook het interieur, bijvoorbeeld alle inbouwkasten, spiegels en plafonds. En omdat het huis al die tijd in de familie is gebleven, is het interieur grotendeels bewaard gebleven. Dat is absoluut uniek, zelfs de meubels staan veelal nog op hun oorspronkelijke plek. En revolutionair in die tijd: als een van de eerste woonhuizen had het centrale verwarming en warm water uit alle kranen.

Huis van Lorrie bezichtigen

Adres: Smidswater 26, 2514 BW Den Haag

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen.

Pageshuis, Den Haag

Het Pageshuis werd oorspronkelijk gebouwd als woonhuis voor een kanonmaker in de Tachtigjarige Oorlog. Het is zo ongeveer het enige gebouw in Den Haag dat nog een trapgevel heeft.

Geschiedenis Pageshuis

Het pand werd in 1610 neergezet voor de geschutgieter (kanonnenmaker) van Holland. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werden namelijk iets verderop, In de Kloosterkerk, kanonnen gemaakt; de werkplaats bevond zich in het kerkkoor! De beelden van de Romeinse oorlogsgoden Mars en Bellona op de gevel van het Pageshuis verwijzen nog naar deze geschiedenis. De woning in renaissancestijl heeft een kenmerkende trapgevel. Dat die bewaard is gebleven is opvallend, want trapgevels zie je nog maar weinig in Den Haag. In de 18e eeuw wilden mensen er namelijk graag vanaf om hun huizen statiger te doen lijken. De trapgevel van het Pageshuis is als enige aan de Lange Voorhout bewaard gebleven, omdat de ambtswoning van de kanonmaker staatseigendom was.

Bestemmingen Pageshuis

Vanaf 1747 werd het gebouw een opleidingsinternaat voor de stadhouderlijke pages.  Pages waren jongens van adel die een brede opleiding kregen en als tegenprestatie allerlei diensten verleenden voor de stadhouder, zoals het escorteren bij ceremonies. In 1851 besloot koning Willem III geen nieuwe pages meer aan te nemen. Een paar jaar later stelde hij het gebouw beschikbaar aan het Nederlandse Rode Kruis. Toen Prins Hendrik in 1908 voorzitter werd, liet hij het grondig opknappen en een mooie vergaderzaal maken. In de jaren ’90 kwam Het Pageshuis in particuliere handen. In 2000 is het gerenoveerd.

Pageshuis bezichtigen

Adres: Lange Voorhout 6, 2514 ED Den Haag

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen.

Derde ambachtsschool, Den Haag

In een zijstraatje in Scheveningen vind je de Derde Ambachtsschool, een topmonument ontworpen door de bekende architect Jan Duiker. 

Geschiedenis

In de 19e eeuw gaan particulieren zelf scholen oprichten voor technisch praktijkonderwijs. Simpelweg omdat daar behoefte aan is . Dat klopte inderdaad, na de opening van de eerste in 1873 groeit het aantal ambachtsscholen snel. In 1931 wordt de derde  geopend:  de Derde Ambachtsschool met 21 leslokalen.

Architectuur

Het ontwerp van de Derde Ambachtsschool komt van Jan Duiker, een belangrijk architect van het Nieuwe Bouwen. In deze stroming staat functionaliteit voorop. Architecten gebruiken glas, beton en staal en doen niet aan versieringen. En ze willen veel licht, lucht en ruimte in een gebouw voor een gezonde leefomgeving. Het gebouw in Scheveningen valt dan ook op door zijn mooie lichtinval. Dankzij het betonnen skelet van het gebouw is het mogelijk grote vlakken met  glas te plaatsen. De gevels krijgen een aluminiumkleur. Hierdoor schitteren ze in de zon en zijn ze mat in de schaduw. Wat je verder zal opvallen, is de scheepsbrugachtige voorzijde van het gebouw.

Derde Ambachtsschool bezichtigen

Adres: Zwaardstraat 14, 2584 TX Den Haag

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen. Soms kun je het gebouw op Open Monumentendag van binnen bekijken.  

Station Delft

Het monumentale station Delft uit 1885 heeft talrijke versieringen. Het is nu in gebruik als restaurant, want inmiddels is het station vervangen door een gloednieuw exemplaar.

Architectuur 19-eeuws station

Het 19e-eeuwse gebouw werd ontworpen in neorenaissancestijl door de architect C.B. Posthumus Meyer sr. Het werd een uitbundig gebouw met talrijke versieringen. Het bestaat uit een verhoogd middendeel met twee zijvleugels en heeft een kap vol kapelletjes, een grote luifel en een leuke uivormige toren. Het prachtige, monumentale pand werd met alle lof ontvangen. De Delftse Courant was destijds bij de opening van het station en beschreef deze ervaring als volgt: “Treden we door den hoofdingang binnen, dan is de indruk min of meer overweldigend en moeten we een ogenblik rondzien zonder te weten wat het eerst te bewonderen.” In het gigantische gebouw zaten destijds zelfs woningen, bijvoorbeeld voor de stationschef. Een mooi detail in het gebouw zijn de keramiektableaus, ontworpen door Adolf le Comte en Nicolaas Wijnberg. Ze zijn gemaakt bij de Porcelyne Fles, een Delftse aardewerkfabriek uit 1653.

Nieuw stationsgebouw

Pal naast het 19e-eeuwse stationsgebouw zie je het nieuwe station, ontworpen door Mecanoo Architecten. Het moderne gebouw uit 2015 wordt ook wel ‘de glasbak’ genoemd. Vooral bijzonder is het plafond met de historische plattegrond van Delft uit 1877. Ook de wanden en pilaren zijn mooi versierd met een moderne variant van Delfts blauw. Neem je een kijkje in het gloednieuwe station? Let dan vooral op het bijzondere plafond.

Naar station Delft

Adres: Stationsplein 14, 2611 BV Delft

Oude bibliotheek TU Delft

Op voormalig militair oefenterrein verrees in 1915 de bibliotheek van de Technische Hogeschool (de latere TU Delft). Het prachtige gebouw is ontworpen in twee bouwstijlen, de neorenaissance en de neoclassicistische stijl.

Architectuur

Het gebouw werd ontworpen door Jan Vrijman. Hij ontwierp bijvoorbeeld ook het Academiegebouw en het Provinciehuis in Groningen, en in Delft ontwierp hij aan Ezelsveldlaan 61 het voormalige laboratorium voor Werktuig- en Scheepsbouwkunde . De TU-bibliotheek was de eerste in Nederland met een publieksgedeelte en een apart brandvrij magazijn. De bibliotheek moest echt het visitekaartje worden van de school. Het publieksgedeelte werd dan ook in uitbundige neo-Hollandse renaissance stijl gebouwd. Het gebouw heeft sierlijke topgevels, kruiskozijnen en speklagen. Het magazijn is neoclassicistisch. Je ziet dit bijvoorbeeld aan de zuilen (van baksteen) en voor de liefhebber, de ionische kapitelen. De erkers van het magazijn waren niet voor de sier maar waren plekken om stof van de boeken af te kloppen.

In 1923 werd het gebouw voor Weg- en Waterbouwkunde aangesloten op de bibliotheek. Deze werd ontworpen door Gerard van Drecht die bij Vrijman in dienst was. Het ontwerp is expressionistisch met decoratieve elementen in art deco. In 1975 verhuisde de faculteit naar de TU-wijk en nam de bibliotheek ook dit gebouw in gebruik. Later kwam ook de bibliotheek in die wijk te zitten, en is het gebouw omgebouwd tot appartementencomplex. In het voormalige publieksgedeelte zit nu een opleidingsinstituut.

Naar de Oude bibliotheek

Adres: Raam 180, 2611 WP Delft

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen.

BK City, Delft

Het pand werd oorspronkelijk gebouwd als faculteit Scheikunde, vandaar de watertoren (voor als een scheikundig proefje zou mislukken). Nu hebben de studenten Bouwkunde er les.

Het gebouw

Wie in Delft woont, weet er vast van of was er misschien zelfs bij: de brand in 2008 die de TU-faculteit Bouwkunde verwoestte. Het gebouw was niet meer te redden, dus er moest iets nieuws komen. En er was haast bij, want na de brand werd de faculteit tijdelijk gehuisvest in tenten. Daarom werd besloten het hoofdgebouw om te bouwen voor de studenten.

Gerard van Drecht ontwierp het hoofdgebouw in traditionalistische stijl met invloeden van de Amsterdamse School. Het gebouw werd ook wel De Rode Scheikunde genoemd, vanwege de rode steen. En maar liefst zes architectenbureaus hebben het gigantische gebouw omgevormd tot BK City. Om te illustreren hoe complex het gebouw was: in de Tweede Wereldoorlog zaten zowel Duitsers (het gebouw deed dienst als wapenopslag) als onderduikers in het pand. Daarom hebben de architecten een straat gemaakt die alle vleugels met elkaar verbindt.

De faculteit van binnen

Leuke ruimtes om te bekijken: de kantine Het Ketelhuis waar de muren en plafonds niet zijn afgewerkt, zodat de architecten in spe kunnen zien wat er schuil gaat achter de stenen. De oranjezaal waar de hoogte niet goed werd doorgegeven (even de stellage aan het plafond vergeten) waardoor het bovenste gedeelte van de tribune onbruikbaar is. En de leuke espressobar, gemaakt van gebruikt materiaal – de kozijnen van het gesloopte wooncomplex de Zwarte Madonna. En loop ook zeker langs de stoelencollectie, met exemplaren van bijvoorbeeld Rietveld en Le Corbusier. De collectie heeft de brand wonderwel overleefd (pikant detail: de miljoenen collectie werden tijdens de brand van het oude faculteitsgebouw even opgestapeld op straat). En vlakbij de stoelencollectie vind je de bibliotheek van Bouwkunde met een leuke desk van losse gestapelde boeken.

Naar BK City

Adres: Julianalaan 134, 2628 BL Delft

BK City doet soms mee met Open Monumentendag.

Fundatie van Renswoude, Delft

Dit prachtige 18-eeuwse pand in Lodewijkstijl werd gebouwd als school voor talentvolle wezen. Het heeft tal van bijzondere details. In het achterhuis zie je een bijvoorbeeld een kindervoetjes-vloer, gemaakt door met blote voeten gedoopt in donkere verf, over een lichte gebeitse vloer te lopen.

Geschiedenis

Het geld voor de school kwam van ene Maria Duyst van Voorhout. Zij werd op twaalfjarige leeftijd zelf wees en stierf op haar 92e kinderloos, en steenrijk! Ze wilde dat haar vermogen werd gebruikt voor onderwijs aan wezen, waarvoor een stichting werd opgericht: de Fundatie van Renswoude. De kinderen kregen les in bijvoorbeeld waterbouw, scheepsbouw en wiskunde, en kregen kost en inwoning.

Architectuur

De Zwitserse Joseph Bollina ontwierp de Delftse ambachtsschool in 1759. Het werd een statig pand met alle kenmerken van de Lodewijk XV-stijl. Let bijvoorbeeld op de lijstgevel en het decoratief snijwerk om de ramen. Op de hoeken van de gevel zie je geblokte lisenen (stroken die iets uitsteken en de muur in vlakken verdelen). En bovenin uitbundig versierde consoles die het gewicht van de kroonlijst dragen. Boven de ingang hangt een tekst ter ere van Maria, in goudkleurige letters en omgeven door krullende ornamenten.

Inrichting

Ook als je binnenkomt, word je blij verrast. Vooral door het prachtige stucwerk; op de plafonds, boven de schouw, het hele pand barst ervan. In de regentenkamer zie je bijvoorbeeld de godin van de wijsheid, Minerva, omringd door putti met attributen van kunst en wetenschap. Wat ook opvalt in de kamer is de bruinrode wandbespanning die bekend staat als Velours d’Utrecht (want: van een Utrechtse weverij met stof van stof van geitenhaar). In het achterhuis zie je een zogenaamde kindervoetjes-vloer, gemaakt door met blote voeten gedoopt in donkere verf, over een lichte gebeitse vloer te lopen. Als je goed kijkt, kun je de hielen nog onderscheiden. En iets verderop is in het raam zelfs een 18e-eeuwse kwajongensstreek te zien. Fredrik Willem Conrad, later inspecteur-generaal van wat we nu Rijkswaterstaat noemen, graveerde zijn naam in een venster toen een docent hem de gang op had gestuurd.

Fundatie van Renswoude bezoeken

Adres: Oude Delft 49, 2611 BC Delft

Het gebouw is alleen van buiten te bezichtigen. Het gebouw is meestal op Open Monumentendag van binnen te bekijken. Sinds 1936 is het gebouw in handen van de Vereniging Hendrick de Keyser (die historische panden opkoopt om ze te behouden). De Fundatie, die nu studiebeurzen verstrekt aan jongeren, vergadert nog in de regentenkamers. 

Kruithuis, Delft

Het mooie 17e-eeuwse Kruithuis werd ontworpen door de beroemde architect Pieter Post. Vroeger lag hier buskruit opgeslagen, veilig ver buiten de stad.

Geschiedenis

In 1660 werd het Kruithuis aan de Schiekade gebouwd, ver van de binnenstad. De stad had namelijk net daarvoor de buskruitramp meegemaakt….Op 12 oktober 1654 ontplofte aan de Geerweg, in het centrum van Delft, een gigantische opslagplaats vol buskruit. Volgens de overlevering was de ontploffing tot op Texel te horen. De ravage was enorm; een deel van het gebied werd volledig weggevaagd en er vielen honderden doden. De ramp staat bekend als de Delftse Donderslag. De oorzaak van de explosie is overigens nooit officieel vastgesteld. Waarschijnlijk sloeg een vonk uit de lantaarn van de beheerder over op het buskruit. Na de ramp werden op het terrein woningen gebouwd. Een deel werd vrijgehouden; de huidige Paardenmarkt.

Gebouw Kruithuis

De toparchitect Pieter Post ontwierp het Kruithuis. Hij is onder andere bekend van Huis ten Bosch en het Johan de Witthuis in Den Haag. Het complex heeft een prachtig poortgebouw, versierd met het wapen van de Staten-Generaal. In de kamer bovenin het poortgebouw is het wapen in de houten schouw aangebracht. Het complex bestaat verder uit een pakhuis, kuiphuis en wachthuis. En natuurlijk de twee kruittorens. Die staan in de vijver, extra veilig. Met dubbele deuren en sloten van koper (geen ijzer, om vonkvorming te voorkomen). En de muren zijn dikker dan het dak. Idee was dat bij een ontploffing dan alleen het dak de lucht in zou vliegen.

Kruithuis bezoeken

Adres: Schiekade 2, 2627 BL Delft

Het Scoutcentrum Delft zit nu in het Kruithuis. Het terrein is overdag vrijwel altijd open voor een bezoekje van voetgangers. Je kunt de gebouwen alleen van buiten bezichtigen.

Bijenkorf, Den Haag

De Haagse Bijenkorf werd in 1926 geopend. Het is een geweldig voorbeeld van de Amsterdamse School met tal van versieringen en expressieve kleuren. 

Gebouw De Bijenkorf Den Haag

In 1923 schreef De Bijenkorf een prijsvraag uit voor het ontwerp van een Haagse vestiging. De vakjury – met onder andere Berlage – vond het ontwerp van Jan Frederik Staal het best. Maar de directie vond dit niet geschikt voor een warenhuis en koos voor Piet Kramer, een bekende architect van de Amsterdamse Schoolstijl. Voor De Bijenkorf gebruikte Kramer een constructie van gewapend beton. Hierdoor hoefden de gevels geen gewicht te dragen en konden ze elke vorm krijgen die hij maar wilde.  Het werden golvende gevels van baksteen, onderbroken door verticale stroken glas in koperen kozijnen. Het voorste deel aan de Wagenstraat maakte Kramer rond, waardoor het op een toren lijkt. Aan de bovenkant van de gevel zie je ronde decoraties van natuursteen die naar voren springen. Ook zie je veel sculpturen aan de gevel. Er hebben meer dan twintig beeldend kunstenaars meegewerkt aan het gebouw.

Interieur De Bijenkorf

In het interieur is maar weinig terug te zien van de oorspronkelijke details. Destijds was er een hoge, zeshoekige vide met galerijen en lichtkap. Om ruimte te winnen werd deze opgevuld tijdens een verbouwing in 1962.  Ook is toen veel houtsnijwerk verwijderd. Alleen in het trappenhuis is dit bewaard gebleven. Daar zie je ook het gebrandschilderd glas nog.

Naar De Bijenkorf

Adres: Wagenstraat 32, 2512 AX Den Haag

Oostpoort, Delft

Volgens velen de meest romantische plek van Delft: de middeleeuwse Oostpoort, aan de rand van het centrum. Het is de enig overgebleven stadspoort van de stad.

Rond het jaar 1400 werd in Delft een stadsmuur gebouwd met maar liefst acht stadspoorten. De Oostpoort bestaat uit een landpoort en een waterpoort, met elkaar verbonden door de resten van de stadsmuur. De twee ronde torens zijn in 1514 verhoogd. Je ziet nu achthoekige verdiepingen met nissen en hoge spitsen. Helaas werden in de 19e eeuw – zoals vaker in die tijd – de meeste stadspoorten van Delft gesloopt. Alleen deze poort is bewaard gebleven. O ja, en als je nog eens in Japan bent…in themapark Huis ten Bosch staat een replica van de stadspoort!

Oostpoort bezichtigen

Adres: Oostpoort 1, 2611 RZ Delft

De Oostpoort is alleen van buiten te bezichtigen. Soms is de Oostpoort geopend voor publiek op Open Monumentendag.