De monumentale Domtoren is sinds 1382 de trots van Utrecht, en de hoogste kerktoren van Nederland. Hij is met zijn 112 meter net iets hoger dan de Nieuwe Kerk in Delft. De toren is te bezoeken met een rondleiding. En je kunt ook een uniek kijkje nemen ónder het eeuwenoude Domplein.
Bouw Domtoren
De bouw van de Domkerk is in volle gang als de bisschop van Utrecht in 1321 de werkzaamheden abrupt laat stilleggen. Deze kerkelijke en wereldlijke heerser wil namelijk zijn macht tonen en daarom geeft hij opdracht om eerst de imposante kerktoren te bouwen, een duidelijk statussymbool. En zo geschiedde. Jan van Henegouwen, belangrijkste bouwmeester van de gotische Domtoren, ontwerpt een toren die bestaat uit drie lagen. De vierkante onderbouw lijkt verdacht veel op een stadspoort, daarbovenop staat een smaller vierkant deel en als top zie je een achthoekige, open lantaarn. Voor een rijkere uitstraling wordt de bakstenen kern grotendeels bekleed met natuursteen uit België en Duitsland. Later wordt de kerk gebouwd. Maar in 1674 raast een herfststorm over Utrecht waardoor het middenschip instort. Sindsdien staat de toren los van de kerk en zijn de twee gescheiden door het Domplein.
Hoogste kerktoren van Nederland
In 1382 is de Domtoren de hoogste kerktoren van Nederland. De windvaan, met een afbeelding van Sint-Maarten, bevindt zich op ruim 106 meter hoogte. Maar er is een strijd gaande met de Nieuwe Kerk Delft…In 1875 bereikt de toren van die kerk een hoogte van zeker 108 meter, geheel te danken aan Pierre Cuypers die een nieuwe, hoge spits op het gebouw zet nadat de oude door de bliksem was getroffen. Maar diezelfde Cuypers leidt begin 1900 de restauratie van de Domtoren, waarbij die spits wordt voorzien van een nieuw dak. Hierdoor bereikt de Utrechtse toren een hoogte van 112 meter. En daarmee is de Domtoren definitief de hoogste kerktoren van Nederland. Tijdens de restauratie heeft de Domtoren overigens ook een ontvangstgebouw gekregen. Het ontwerp is van G.W. van Heukelom, bekend van de Utrechtse Inktpot, ook bepaald geen klein gebouw.
De Domtoren is te bezoeken met een rondleiding. Samen met een gids beklim je de 465 traptreden van toren, waarbij je onderweg meer hoort over de geschiedenis en de bouw van de Dom. En je kunt ook een kijkje nemen ónder het Domplein. Een gids neemt je dan mee door de ondergrondse gangen en de geschiedenis van 2000 jaar Domplein. Lees meer over Dom Under.
De imposante gotische kathedraal in Den Bosch valt op door haar omvang en rijke versieringen, maar vooral haar unieke beelden. Op de luchtbogen van de Sint-Janskathedraal huist namelijk een bonte stoet aan figuren.
De Sint-Jan in Brabantse gotiek
Al in 1220 begint de bouw van een romaans kerkje, toegewijd aan (je raadt het al) Sint-Jan. De kerk is in 1340 nog maar net klaar of de de Bosschenaren vinden het al tijd voor een nieuw exemplaar in de stijl van die tijd, de gotiek. Zo rond 1370 wordt gestart met deze gotische kerk die als het ware over haar voorganger wordt heen gebouwd. Dit verklaart meteen waarom het onderste deel van de toren er zo anders uitziet, die lijkt nieuwer dan de rest maar is dus nog Romaans.
Volgens de legende vindt een bouwjongen tijdens de bouw een oud Mariabeeld, vrij lelijk ook nog. Hij wil het gebruiken als brandhout, maar zijn bouwmeester houdt hem tegen. Als zich vervolgens rond het beeld enkele mirakelen voltrekken, krijgt de Zoete Lieve Vrouw een kapel én groeit Den Bosch uit tot bedevaartsoord. Dankzij haar krijgt de Sint-Jan zelfs de eretitel ‘basiliek’ van de paus.
Luchtboogfiguren
Maar het echte hoogtepunt van de kerk bevindt zich buiten, op de luchtbogen. Daar huizen 96 (!) beelden van muzikanten, dieren en monsters. De originele uit de middeleeuwen zijn verloren gegaan, maar bij een restauratie in de 19e eeuw zijn er reconstructies op de kerk gezet. En bij elke restauratie komen er weer nieuwe figuren bij. Wist je bijvoorbeeld dat er een engel tussen staat met een mobieltje in haar hand? Het is overigens niet duidelijk of de wezens oorspronkelijk puur decoratief bedoeld waren of dat er een diepere betekenis achter zit. Feit is wel dat geen enkele andere kerk in Nederland zo’n bijzondere bevolking op haar dak heeft. De schepsels doen een beetje denken aan Jeroen Bosch, maar de vraag is of de kerk geïnspireerd werd door de kunstschilder of andersom…
Je kunt een rondleiding volgen door de Sint-Jan. De gidsen laten je alle details zien en vertellen boeiende verhalen over de geschiedenis van de kathedraal.
Misschien denk je bij het zien van dit stadhuis: wat een allegaartje… En dat is ook zo. Het stadhuis van Haarlem is een samenraapsel van verschillende gebouwen en bouwstijlen.
Het oudste gedeelte gaat helemaal terug tot 1370. In de eeuwen daarna werd het pand flink verbouwd en uitgebreid. Zo werd in de 16e eeuw het nabijgelegen klooster toegevoegd aan het gebouw. In de 17e, 18e en 19e eeuw werd het gebouw verder uitgebreid en vernieuwd. En de toren die je ziet? Die stamt dan weer uit 1913. In het stadhuis verwijst de Gravenzaal – nu populair als trouwzaal – naar het verleden van de locatie. Oorspronkelijk stond op deze plek namelijk een 13e-eeuws jachtslot van de Graven van Holland. Maar dit brandde af, in die tijd vonden nogal wat stadsbranden plaats. Ook bijvoorbeeld het stadhuis van Delft ging daardoor verloren.
Veel Hollandser dan het gebied rond Slot Loevestein wordt het niet. Het kasteel ligt tussen de Maas en de Waal, in het drassige Munnikenland. Een strategische plek voor het robuuste slot.
Bouw van het slot
Toen ridder Dirk Loef van Horne zijn kasteel wilde laten bouwen, maakte hij gelijk al handig gebruik van de strategische ligging bij de twee grote rivieren. Hij besloot namelijk om illegaal tol te heffen waardoor hij in 1361 genoeg inkomsten had om zijn kasteel te laten bouwen. Nadeel van deze manier van tolheffing? Als de graaf van Holland erachter komt, ben je je kasteel meteen weer kwijt. Het verdedigingswerk op de grens van Holland en Gelre wil de graaf natuurlijk ook gewoon zelf bezitten. Vanaf 1372 is het dan ook in grafelijke handen.
Zaaltorenkasteel
Het compacte kasteel heeft 2 hoektorens en een poorttoren. Bij kastelen heb je het bijna nooit over de bouwstijl (dit in tegenstelling tot kerken, waarbij al snel wordt gesproken over een gotische of juist romaanse kerk). Wat wel valt te zeggen is dat het bij Slot Loevestein gaat om een ‘compact zaaltorenkasteel’ met een aaneenschakeling van aan elkaar gebouwde vierkante torens en rechthoekige zalen.
Staatsgevangenis
Vanaf 1572 wordt het kasteel versterkt. In die periode is het slot in opdracht van Willem van Oranje ingenomen door de geuzen. Rondom het kasteel worden vestingwallen aangelegd en daaromheen een gracht gegraven. Binnen de vestingwallen wonen soldaten. En het kasteel blijkt heel geschikt als staatsgevangenis. Er worden geen criminelen vastgezet, maar politiek en religieus andersdenkenden (het waren andere tijden…). De bekendste gevangene was natuurlijk Hugo de Groot die in 1621 ontsnapte via een boekenkist, een list bedacht door zijn vrouw. Hierdoor kreeg ook Slot Loevestein grote bekendheid.
In het kasteel, de voorburcht en het soldatendorp kom je meer te weten over de geschiedenis van deze leuke plek. In het kasteel zijn tentoonstellingen, je kunt een kijkje in een soldatenhuisje en het museum bezoeken.
Het Stedelijk Museum Kampen zit in het voormalige raadhuis van de stad. Pronkstuk is de 16e-eeuwse Schepenzaal waar vroeger het stadsbestuur vergaderde en rechtsprak. Via de multimediatour kom je alles te weten over de geschiedenis van de Hanzestad.
Het Oude en Nieuwe Raadhuis
Het linkerdeel van het museum zit in het Oude Raadhuis. Dit raadhuis van Kampen uit 1350 is opgetrokken in Nederrijnse gotiek (naar voorbeeld van veel Duitse Hanzesteden). In 1543 breekt een brand uit waardoor bijna het hele gebouw wordt verwoest; zo ongeveer alleen de buitenmuren en kelders blijven overeind staan. Daarna vindt een ingrijpende verbouwing plaats. Uit deze tijd stamt de beroemde Schepenzaal, waarvan het prachtige vroegrenaissance interieur nog steeds te bewonderen is. En aantal eeuwen later zijn de gotische beelden op de gevel vervangen. De beeltenissen hebben een licht moralistisch karakter… Aan de linkerkant kijk je naar Karel de Grote en Alexander de Grote als onderdeel van de ‘Negen Besten’, oftewel helden die als voorbeeld van de mensheid dienen. En daarnaast? Daar zie je de deugden Matigheid, Trouw, Justitia en Charistas.
Het Nieuwe Raadhuis herbergt ook een deel van het museum. Dit raadhuis is ontstaan door de samenvoeging van verschillende 17e-eeuwse gebouwen. Op het Nieuwe Raadhuis geen beelden, maar wel een levensgroot portret. Je denkt misschien aan een beroemde schilder, maar het is de 17e-eeuwse burgemeester Jan Beeldsnijder. Hij staat voor de Kampenaar die trots is op zijn stad.
De Oude Kerk uit 1306 is het oudste gebouw van Amsterdam. Inmiddels doet het vooral dienst als museum voor hedendaagse kunst.
Gebouw Oude Kerk Amsterdam
De Oude Kerk is een voorbeeld van Hollandse gotiek. Het gebouw heeft houten tongewelven en hoge spitsboogvensters. En het is een zogenoemde hallenkerk, waarbij de zijbeuken vrijwel even hoog zijn als het middenschip. Oorspronkelijk was de kerk rooms-katholiek en stond bekend als de Sint-Nicolaaskerk. Sint-Nicolaas was onder andere de patroon van de zeelieden en werd vooral in havensteden vereerd.
Zoals veel kerken werd ook de Oude Kerk slachtoffer van de Beeldenstorm. Altaren, schilderijen en beelden werden beschadigd of vernield. Daarna, in 1578, werd het een protestante kerk. Overigens werd de kerk pas omgedoopt tot ‘Oude Kerk’ op het moment dat de Nieuwe Kerk werd gebouwd in 1409. Wat je zal opvallen in de Oude Kerk, zijn de vele graven en grafmonumenten van vooraanstaande Amsterdammers. Maar ook het koorhek met de koorbanken, de gewelfschotels en plafondschilderingen die stammen uit de middeleeuwen.
De openbare bibliotheek van Zutphen huist in een van de best bewaarde kloosterkerken van Nederland. In 2017 werd de bibliotheek volledig vernieuwd.
Van kerk naar bibliotheek
Talloze boeken, een leescafé met koffiecorner, werkplekken, cursusruimtes… dat hadden de Dominicanen die de gotische kerk in 1306 lieten bouwen nooit kunnen bevroeden. Maar de middeleeuwse Broederenkerk past de moderne bibliotheek als jas. Je kunt er heerlijk langs alle boekenkasten struinen en je komt gaandeweg langs mooie historische details. Zoals de eeuwenoude kloostermoppen die zichtbaar zijn doordat tijdens de renovatie het stucwerk van de zijbeuken is gehaald. Of de gildesteen van de bouwvakkersgilde die in de 17e eeuw is ingemetseld. Maar de 16e-eeuwse gewelfschilderingen vormen letterlijk en figuurlijk het hoogtepunt van de kerk. Tot slot een leuk weetje: in 1772 werd de dakruiter geplaatst; elke dag werd de klok geluid op het moment dat de stadspoorten gingen sluiten. Ondanks dat de stadspoorten inmiddels verdwenen zijn, luidt de klok nog elke avond.
In de mooie Meelstraat vind je de oudste woning van Zierikzee. Huis De Haene staat er al sinds de eerste helft van de 14e eeuw.
Vanaf de 18e eeuw staat het huis geheel onterecht ook bekend als het Tempeliershuis. Deze naam verwijst naar een verhaal over het ombrengen van Tempelieren in 1312, maar dit zou niet echt gebeurd zijn. Tegen ‘De Haan’ valt daarentegen niets in te brengen; in de gevel van het historische koopmanshuis zijn twee haantjes aangebracht. De gevel heeft een druk voorkomen vanwege de afwisseling van natuursteen en baksteen, en de vele bogen. Net onder de trapgevel zie je een grote boog in de vorm van een klaverblad. Zo’n versiering kwam in de destijds bloeiende handelsstad Brugge veel voor, een vleugje België in Zeeland.
