Nederland heeft meer dan 60.000 rijksmonumenten. Gebouwen met deze eretitel mogen niet zomaar gesloopt of verbouwd worden. Het gaat bijvoorbeeld om gebouwen (maar ook bruggen, lantaarnpalen en parken) die een goed beeld geven van het verleden. Maar wat is nu het verschil tussen een rijksmonument en een gemeentelijk monument? En hoe herken je dit culturele erfgoed?
Rijksmonumenten
Rijksmonumenten zijn ons belangrijkste culturele erfgoed. Benieuwd welke gebouwen het geschopt hebben tot deze lijst? Bekijk de rijksmonumenten op deze site. De stad met de meeste rijksmonumenten is Amsterdam, met zo’n 7.500 monumenten. De nummer twee telt er gelijk een stuk minder; Maastricht heeft er zo’n 1.700. Rotterdam staat vooral bekend om zijn moderne architectuur, maar staat toch nog op de elfde plek. Voorheen moest een pand overigens minstens 50 jaar oud zijn om rijksmonument te kunnen zijn, maar dat hoeft sinds 2012 niet meer (voor de liefhebber: alle regels staan in de Erfgoedwet).
Gemeentelijke monumenten
Gemeenten wijzen monumenten aan die plaatselijk of regionaal van belang zijn. Denk aan de Kubuswoningen in Rotterdam. Of de LocHal in Tilburg. Gemeentelijke monumenten mogen ook niet zomaar gesloopt of verbouwd worden. Er zijn zo’n 55.000 gemeentelijke monumenten. Utrecht heeft er het meest, gevolgd door de bekende nummer twee: Maastricht. Amsterdam staat in dit lijstje op de derde plek.
Provinciale monumenten
Provincies kunnen ook monumenten aanwijzen, maar alleen Noord-Holland en Drenthe hebben dit gedaan. Daar vind je zo’n 800 provinciale monumenten, zoals gebouwen, dijken en grenspalen.
Beschermde stadsgezichten
Stads- en dorpsgezichten worden ook beschermd. Als een gebouw in zo’n gebied staat, is het overigens niet automatisch een monument. Zo is de Mauritsweg in Rotterdam een beschermd stadsgezicht, maar bijvoorbeeld CafĂ© de Unie op nummer 34 geen monument. En weer even voor de statistieken: Nederland telt bijna 500 beschermde stads- en dorpsgezichten.
Hoe herken je een monument?
Veel mensen denken dat het blauw-witte schildje op een gebouw vertelt dat het een rijksmonument is. Maar zo’n bordje markeert iets anders, namelijk dat het pand beschermd wordt in tijden van oorlog. Het kan dus ook om een niet al te bijzonder gebouw gaan met een waardevol archief. Als je het oranje-witte monumentenbordje ziet op een gebouw, weet je zeker dat het om een rijksmonument gaat. En in veel gemeenten hangen ook eigen bordjes op rijks- en gemeentelijke monumenten. Maar een eigenaar van een monument is niet verplicht een bordje op te hangen.
In het rijksmonumentenregister kun je opzoeken of een gebouw rijksmonument is. Gemeentelijke monumenten vind je meestal op de website van de gemeente.