Het Paleis op de Dam wordt gezien als het grootste en meest prestigieuze gebouw van de 17e eeuw. Het wordt oorspronkelijk gebouwd als stadhuis. Een paar eeuwen later laat koning Lodewijk Napoleon het inrichten als paleis.  

Gebouw Paleis op de Dam

In 1648 krijgt Jacob van Campen – die even daarvoor het Haagse Mauritshuis neerzette – de opdracht het gebouw te ontwerpen. Het nieuwe stadhuis van Amsterdam moet de macht en rijkdom van de stad tonen, dus er wordt flink uitgepakt. Van Campen laat zich inspireren door de imposante regeringsgebouwen van het oude Rome en ontwerpt het stadhuis in classicistische stijl. Het krijgt een koepeltoren en een voorgevel met pilasters, een risaliet en fronton. Het beeldhouwwerk symboliseert de macht van de stad en het hele pand wordt opgetrokken uit dure Bentheimer zandsteen dat het stadsbestuur speciaal uit Duitsland laat importeren (nadeel van deze van oorsprong geelbruine steensoort is overigens dat die door weersinvloeden grijs kleurt).

Nachtwacht in stadhuis Amsterdam

In 1715 is het idee om de Nachtwacht in het stadhuis op te hangen (tot die tijd hangt het in het Trippenhuis). De plek is  ook al bepaald: tussen 2 deuren in de Kleine Krijgsraadzaal. En dat hebben we geweten, want sindsdien is dit wereldberoemde schilderij een stuk kleiner… het blijkt namelijk niet te passen en dus zijn er ter plekke wat stroken afgeknipt (je leest hier meer over in het leuke artikel De Nachtwacht: verborgen, vernield en verheerlijkt van Andere Tijden).

Van stadhuis naar paleis

In 1806 benoemt keizer Napoleon Bonaparte zijn jongere broertje Lodewijk tot koning van Nederland. Twee jaar later neemt de koning het stadhuis in gebruik en laat het inrichten als koninklijk paleis. En dit heeft heel wat voeten in de aarde. De koude kantoren krijgen tapijten op de vloer, stoffen op de wanden en de cellen worden omgebouwd tot wijnkelders. Bovendien moest en zou er een balkon komen; een koning moet zich immers kunnen laten zien aan het volk. Maar het gebouw is hier helemaal niet geschikt voor en dus hangt het balkon heel gek laag.

Paleis op de Dam bezoeken

Nieuwezijds Voorburgwal 147
1012 RJ Amsterdam
Paleis op de Dam

Koning Willem-Alexander gebruikt het paleis voor staatsbezoeken en andere officiële ontvangsten. Het is verder zoveel mogelijk open voor publiek.